Prezentujemy Państwu nowe wyniki badań nad warmińską wsią. Badania realizowane są przez Katedrę Architektury Krajobrazu i Agroturystyki UW-M w Olsztynie pod kierunkiem dr inż. Wandy Łaguny.
Inwentaryzacja wybranego miejsca
Opis wsi/historia
Wieś lokowana w 1357 roku przez Kapitułę Warmińską. Wcześniej znajdowała się tam osada pruska i na przełomie XIV i XV wieku Prusowie stanowili większość mieszkańców. W XV wieku, podczas wojny trzynastoletniej, wieś uległa całkowitemu zniszczeniu. W drugiej połowie XIX wieku była wsią kościelną i gminną zarazem, o zabudowie, która przetrwała do dziś. Klebark Wielki położony jest na trasie z Olsztyna do Giław, nad bardzo malowniczym Jeziorem Klebarskim.
Walory przyrodnicze
Wieś ulokowana jest na niewielkich pagórkach, otoczona starym drzewostanem i polami uprawnymi. Najważniejszym walorem przyrodniczym jest Jezioro Klebarskie, składające się z dwóch akwenów, połączonych długim, wąskim i silnie zarośniętym kanałem. Jezioro to jest rajem dla wędkarzy i turystów. Od północnego zachodu gmina graniczy z Olsztynem. Wieś leży na terenie gminy Purda – jednej z najpiękniejszych krajobrazowo gmin Warmii. Charakterystycznym elementem krajobrazu są również stawy, oczka wodne i bagna.
Walory kulturowe
Do zabytków Klebarka Wielkiego zaliczyć można kościół parafialny zbudowany w 1892 roku. Jest to trójnawowa halowa budowla w stylu neogotyckim z wyodrębnionym prezbiterium. Zachowały się w nim krzyżowo-żebrowe sklepienia, zegar na wieży z 1895 roki, ława gdańska z XVII wieku oraz parametry liturgiczne z XVIII wieku. Na uwagę zasługuje również neogotycka ambona, granitowa chrzcielnica oraz organy z końca XIX wieku. Przy kościele znajduje się też neoklasycystyczna plebania z końca XVIII wieku z ciekawym wyposażeniem wnętrza oraz neogotycka kapliczka.
Układ wsi/typy zagród/ budynki
Wieś ma kształt nieregularny.
Typy zagród Nie ma tu charakterystycznych typów zagród. W większości działki to wydłużone prostokąty, krótszym ramieniem usytuowane równolegle do drogi. Budynki mieszkalne umieszczone są w głębi działki (wtedy nie towarzyszą im budynki gospodarcze) lub z przodu działki, równolegle do drogi (wtedy budynek gospodarczy umieszczony jest w głębi działki).
Budynki mieszkalne Występują tu budynki jednokondygnacyjne, czasem dwukondygnacyjne, z użytkowym poddaszem, murowane z czerwonej cegły, tynkowane, na podmurówce. Dach dwuspadowy, kryty dachówką ceramiczną, o spadku połaci 40-45 st.
Budynki gospodarcze Zbudowane na planie prostokąta, z pustaków, otynkowane. Stropodach, okna drewniane.
Uwarunkowania rozwoju wsi (na podstawie wywiadu środowiskowego z mieszkańcami)
Główne kierunki rozwoju to turystyka i budownictwo jednorodzinne. Na całkiem dynamiczny rozwój miejscowości ma duży wpływ jej położenie blisko Olsztyna. Ponadto, walory przyrodnicze tj. położenie wśród lasów i bliskość Jeziora Klebarskiego oraz brak większych zakładów przemysłowych sprzyjają rozwojowi turystyki i agroturystyki.