Prezentujemy Państwu nowe wyniki badań nad warmińską wsią. Badania realizowane są przez Katedrę Architektury Krajobrazu i Agroturystyki UW-M w Olsztynie pod kierunkiem dr inż. Wandy Łaguny.
Opis wsi/historia
Wieś położona jest w południowej części pojezierza Olsztyńskiego, 15 km od stolicy Warmii – Olsztyna. Ulokowana jest na stromych stokach i krawędziach górnej Łyny. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1374 roku – z aktu lokacyjnego. Wtedy to Kapituła Warmińska osadziła na tych terenach pięciu pruskich bartników i nadała im po trzy włóki ziemi. Nazwa wsi pochodzi z niemieckiego Raussen (więcierz) i jest związana z tym, że okoliczni mieszkańcy trudnili się głównie połowem ryb. Ale istniały tu również młyny, tartaki, olejarnie i wytwórnie żelaza oraz miedzi. W XIX wieku wieś zamieszkiwali Polacy i Niemcy, wywodzący się z dawnych Prusów. Dopiero plebiscyty w 1920 roku wywołały antagonizmy polsko-niemieckie. Ruś przyłączono do Niemiec. Lata międzywojenne to znaczny postęp cywilizacyjny. Zakładano tu niemieckie towarzystwa i instytucje, powstała Ochotnicza Straż Pożarna, filia urzędu leśnego. Po drugiej wojnie światowej wielu Warmiaków opuściło wieś.
Walory przyrodnicze
Jest to jedna z najpiękniejszych wsi warmińskich. Położona na stromych stokach na krawędzi Łyny, może być porównywana z najbardziej urokliwymi miejscowościami Górnego Tyrolu lub Szwajcarii. Lokalny krajobraz to teren silnie pagórkowaty, a stojące obok siebie domy są jakby przyklejone do stromej skarpy, przez co zwykło się nazywać tę okolicę Szwajcarią Warmińską. Wieś leży na terenie objętym ekologicznym systemem obszarów chronionych, który tworzą zlewnia Pasłęki z jeziorem Wulpińskim, Wymój i Plusznym, zlewnia Łyny z jeziorami Bartąg, Kielarskim, Ustrychem i Łańskim oraz kompleksy lasów o charakterze puszczańskim. Ruś położona jest na skraju rezerwatu przyrody „Las Warmiński”, w górnym brzegu Łyny, ustanowiony w 1982 roku, dla zachowania charakterystycznych dla Warmii zespołów leśnych i wodnych z całą obfitością roślinności, zwierząt i ptactwa.
Walory kulturowe
Niezaprzeczalnym walorem wsi, jest charakterystyczna zabudowa mieszkalna. Pozostało tu wiele domostw, pochodzących z początku XX wieku i objętych ochroną konserwatorską. Na uwagą zasługuje również stary młyn zbożowy, konstrukcji drewnianej, obecnie niestety w bardzo złym stanie technicznym.
Układ wsi/typy zagród/ budynki
Typy zagród We wsi występują dwa typy zagród. W pierwszym typie, który charakteryzuje się prostokątną działką zorientowaną w stosunku do drogi dłuższym bokiem, budynek mieszkalny zlokalizowany jest z przodu działki, równolegle do drogi. Znajdują się tu jeden lub dwa budynki gospodarcze, które w poszczególnych wariantach zmieniają swoje położenie względem budynku mieszkalnego. W drugim typie działka o kształcie prostokąta, dłuższym ramieniem przylega do drogi. Budynek mieszkalny zlokalizowany z przodu działki, prostopadle do drogi. Występują tu, podobnie ja w typie pierwszym, jednego lub dwa budynki gospodarcze, które w poszczególnych wariantach zmieniają swoje położenie względem budynku mieszkalnego.
Budynki mieszkalne Występują tu budynki jednokondygnacyjne, z użytkowym poddaszem, drewniane. Dach dwuspadowy, kryty dachówką ceramiczną, o spadku połaci 40-45 st. Fundamenty z kamienia naturalnego. Budynek w układzie symetrycznym, którego oś przebiega przez komin.
Budynki gospodarcze Zbudowane z czerwonej cegły, z drewnianym szczytem wykonanym z desek. Fundament kamienny. Dach dwuspadowy, kryty dachówką ceramiczną, o spadku połaci 40-45 st. Występują tu charakterystyczne małe okna zakończone delikatnym łukiem.
Uwarunkowania rozwoju wsi (na podstawie wywiadu środowiskowego z mieszkańcami)
Wieś charakteryzuje się dynamicznym rozwojem. Stanowi atrakcję turystyczną nie tylko dla mieszkańców Warmii, ale również całego kraju. Ponadto, niezwykle dynamiczny rozwój budownictwa jednorodzinnego, ma olbrzymi i korzystny wpływ na charakter wsi. Znajduje się tu szkoła i gimnazjum, kilka sklepów, poczta. Jest tez gospodarstwo rybackie. Wieś jest dobrze skomunikowana z pobliskim Olsztynem.