Inwentaryzacja krajobrazowo – urbanistyczna
Opis wsi/historia
Niemieckie nazwy miejscowości to Schönebrücke, Schonbruck, Schonbrek, Schönbrück. Nadano jej pierwszy akt lokacyjny dn. 22 lipca 1363 r. na 68 włókach. Zasadźcą był Konrad, natomiast drugi w 1383 r. W czasie wojen polsko-krzyżackich wieś była spalona. W 1656 r. znajdowało się tu 15 gospodarstw. W 1783 r. wieś liczyła 42 dymy. W drugiej połowie XIX w. funkcjonowało tu Bractwo św. Anny, a na początku XIX w. fabryka organów. Miejscowość została zniszczona przez wojska napoleońskie. W plebiscycie w 1920 r. za Polską głosowały 83 osobym, natomiast za Niemcami 268. W latach międzywojennych istniało koło Związku Polaków w Niemczech. Po 1945 r. Sząbruk był wsią sołecką ze szkołą podstawową. Urodził się tutaj Andrzej Samulowski, (1840-1928) warmiński działacz i wiele innych, znanych na Warmii postaci.
Walory przyrodnicze
Wieś położona w pobliżu jeziora Wulpińskiego. Malowniczy, pagórkowaty krajobraz przyciąga w te tereny turystów. Ciekawe zadrzewienia przyjeziorne, także w centrum wsi, przy drodze, jak i śródpolne są ostoją dla wielu gatunków fauny.
Walory kulturowe
W XVIII w. powstała szkoła. Kościół pw. św. Mikołaja i św. Jana Ewangelisty, konsekrowany przez biskupa Jana Wilde został przebudowany w XVII i XIII w. i w 1913 r. Szczególnie cenne są malowidła ścienne z 1510 r.(Sąd Ostateczny), sceny pasyjne, patroni kościoła, sceny biblijne. Ołtarz główny pochodzi z 1790 r. Wyjątkowe są również kapliczki (występuje ich 7) zlokalizowane zgodnie z tradycją warmińską przy drogach lub na prywatnych posesjach. Najciekawsza jest kapliczka przy Dworku Hermanów, z którą związana jest legenda. Była ona zburzona w celu wykorzystania gruntów ornych, cegły z niej posłużyły do budowy stajni. Fakt ten spowodował ciągłe nieszczęścia, chorobę właściciela dworku i pomór zwierząt w gospodarstwie. W Sząbruku znajdują się cztery krzyże. Najczęściej znajdują się one przy domach, posesjach oraz w zagrodach. Postawiono również tablicę pamiątkową poległym w czasie I Wojnie Światowej. Znajduje się tu również cmentarz ze starymi grobami
Układ wsi/typy zagród/ budynki
Typy zagród We wsi występują trzy typy zagród. W pierwszym typie budynek mieszkalny stoi równolegle w stosunku do drogi głównej, pośrodku bądź z lewej strony. Wejście od strony ulicy lub podwórza czy też z lewej strony. Budynki gospodarcze znajdują się w oddaleniu (występuje jeden lub dwa), ustawione są prostopadle w stosunku do drogi głównej i budynku mieszkalnego. Wjazd na posesję z lewej strony działki. W typie drugim budynek mieszkalny ustawiony pośrodku działki blisko drogi głównej, równolegle do niej. W jednym z wariantów budynek mieszkalny składa się z dobudówki z prawej strony ustawionej prostopadle w stosunku do drogi głównej. Wejście od strony drogi lub podwórza. Budynki gospodarcze ustawione równolegle bądź prostopadle w stosunku do drogi (występują jeden, dwa, lub trzy budynki). Wjazd z prawej lub lewej strony działki. W trzecim wariancie budynek mieszkalny ustawiony pośrodku działki, równolegle w stosunku do drogi głównej, z wejściem od strony podwórza. Budynki gospodarcze ustawione równolegle i prostopadle w stosunku do drogi, pośrodku działki lub w znacznym oddaleniu od budynku mieszkalnego. Wjazd na posesję z prawej lub lewej strony.
Budynki mieszkalne Przeważają budynki jednokondygnacyjne, z użytkowym poddaszem. Występują ciekawe ganki z przodu budynku, najczęściej pośrodku. Zbudowane z czerwonej cegły, czasem otynkowane
Budynki gospodarcze Towarzyszą zabudowie mieszkalnej, występują w prawie każdej zagrodzie w liczbie jednego, dwóch lub trzech (czasem połączone). Zbudowane z czerwonej cegły, łączone z drewnianą górą, najczęściej w dobrym stanie technicznym.
Uwarunkowania rozwoju wsi (na podstawie wywiadu środowiskowego z mieszkańcami)
We wsi znajduje się szkoła (podstawowa), która pełni funkcję kulturalno-oświatową. Wcześniej organizowane były kursy dokształcające dla dorosłych oraz zabawy sylwestrowe. Brak sali gimnastycznej i prowadzenie zajęć w dwóch budynkach znajdujących się po obu stronach ulicy to najsłabsze punkty ocenianej szkoły. W planie jest rozbudowa szkoły z salą gimnastyczną. Funkcjonuje tu Wiejski Dom Kultury otwarty w 1994 r. Mieści się on w nowo wybudowanym budynku. Tutaj skupia się całe życie społeczne mieszkańców. Znajduje się również biblioteka, klub młodzieżowy i sala gimnastyczna, punkt internetowy. Organizowane są również imprezy okolicznościowe, cykliczne (kursy rękodzieła, zajęcia plastyczne dla dzieci, treningi capoeira, warsztaty muzyczne, granie na bębnach i kotłach), rajdy rowerowe. Ważny jest też Turniej Wsi (uczestniczą w nim Naterki, Sząbruk, Uniszewo, Granity). W tym samym budynku, we wsi znajduje się Ochotnicza Straż Pożarna. Występują punkty usługowe, sklepy spożywcze, zakład mechaniczny. Ważny jest rozwój turystyki, we wsi jest zlokalizowany ośrodek wczasowy. Warunki społeczno-socjalne miejscowości są dobre. Szczególnie ważne jest zaangażowanie ludności we wszelkie akcje kulturalno-oświatowe, organizację wolnego czasu, co dobrze rokuje na przyszłość. Dla zrównoważonego rozwoju ważne jest, bowiem porozumienie czynników kulturowych, przyrodniczych, społecznych i gospodarczych.