Pałace i dworki – DOM WARMIŃSKI

Warmińska szlachta, nawet najbogatsza, w porównaniu do polskiej i litewskiej magnaterii jak Radziejowscy, czy Radziwiłłowie była niezwykle uboga. Na Warmii z resztą szlachta nigdy nie stała się tak potężna, jak w Koronie. Biskupi warmińscy bardzo dbali, by na terenie ich dominium nie wyrosła żadna polityczna siła, z którą musieliby się liczyć. Pomimo tego i warmińscy szlachcice budowali sobie okazałe – na miarę swych możliwości -rezydencje. Dlatego i na Warmii dawne pałace i dworki stanowią niezwykle ważne dziedzictwo kulturowe, ślad przeszłości ziemi warmińskiej. Z tego powodu troska o dawne siedziby szlacheckie na Warmii ma ogromne znaczenie w kultywowaniu i rozszerzaniu się świadomości regionalnej dzisiejszych mieszkańców regionu. Niestety, burze dziejowe sprawiły, iż większość tego typu zabytków znajduje się obecnie w stanie niemal zupełnej ruiny. Zarówno zniszczenia spowodowane przez Armię Czerwoną w 1945 roku, jak i późniejsza rabunkowa eksploatacja w latach Polski Ludowej tych jakże przecież pięknych obiektów, spowodowały, że pałace i dworki Warmii to dzisiaj smutne i przygnębiające świadectwo bezmyślnej działalności człowieka.

Na szczęście w ostatnich latach ten opłakany stan rzeczy zaczyna zmieniać się na lepsze. Po roku 1989 niektóre z dworków, będących w większości w posiadaniu PGR-ów, przeszły na własność prywatną, lub dostały się w posiadanie rozmaitych organizacji i stowarzyszeń. Chociaż nie rozwiązało to problemu niszczenia tych zabytkowych obiektów – nie wszyscy nowi właściciele wywiązują się z obowiązków remontowych, których koszta są ogromne – to jednak część dworków i pałacyków, jak np. dawna rezydencja biskupów warmińskich w Smolajnach, dworek w Tejstymach, czy w Wójtówku, na nowo staje się przepięknym i dumnym świadectwem bogatej przeszłości Warmii.”