Kościoły Warmii – Gmina Barczewo
Barczewko
Kościół parafialny p. w. św. Katarzyny i św. Wawrzyńca
Kościół z 2. poł. XVIII w., konsekrowany przez bpa I. Krasickiego w 1784 r. Po pożarze kościół odbudowano i rozbudowano w latach 1889 – 1893 w stylu elektrycznym. Murowany z cegły, otynkowany. Wyposażenie wnętrza barokowe z XVII, XVIII i XIX w. Barokowa monstrancja z 1757 r., krucyfiks z XVIII w., obraz św. Izydora z XVIII w.
Barczewo
Kościół p. w. św. Andrzeja Apostoła (pl. Batorego)
Pofrańciszkański, do 1984 r. filialny, obecnie parafialny; murowany, gotycki z 1380 – 1390 r. Odbudowany w stylu renesansowym w 2. poł. XVIII w.
Kościół stanowił niegdyś pd. Skrzydło czworobocznej budowli klasztoru. W początkach XIX w. Klasztor częściowo rozebrano, przeznaczając część na więzienie. Sklepienie kościoła kolebkowe z lunetami i żebrem przewodnim. Bogaty wystrój wnętrza z XVII i XVIII w. Stalle o cechach niderlandzkiego manieryzmu, osiem barokowych ołtarzy, płyta nagrobna P. Tylickiego z 1655 r.
Kaplica św. Antoniego dobudowana do kościoła p. w. św. Andrzeja Apostoła przez kardynała Andrzeja Batorego, biskupa warmińskiego (od 1589r.) i bratanka króla polskiego Stefana Batorego. Jako biskup warmiński, Andrzej Batory w roku 1595 sprowadził Bernardynów do opustoszałego w wyniku reformacji klasztoru i przyczynił się do powrotu jego świetności – tak kultowej, jak i architektonicznej. Postawienie tej kaplicy zapoczątkowało na Warmii kult św. Antoniego. Co roku przybywały tu tradycyjne „łosiery”, czyli piesze pielgrzymki mieszkańców całej niemal Warmii.
Nagrobek renesansowy. W kaplicy św. Antoniego kard. Andrzej Batory w roku 1598 wystawił sobie, oraz swemu bratu Baltazarowi słynny, renesansowy nagrobek autorstwa Wilhelma i Abrahama van der Blocke. Grób ten nie stał się jednak miejscem wiecznego spoczynku kardynała – w 1599 został bowiem księciem Siedmiogrodu, a po wyjeździe z Warmii w tym samym roku zamordowany w Pasztorbükk i pochowany w Białogardzie Siedmiogrodzkim.
Ambona rokokowa.
Dawna synagoga
Znajduje się przy ul. Kościuszki. Jest to jedyna zachowana w powiecie olsztyńskim bożnica żydowska. Zbudowana w roku 1847. Dwukondygnacyjna, zorientowana na wschód, w pobliży płynącej rzeki. W środku znajdowała się sala modlitwy z płaskim sufitem i podłogą z płytek ceramicznych, oraz chór wsparty na dwóch słupach z drewnianą balustradą. Budynek ocalał jedynie dlatego, że w 1937 roku gmina żydowska sprzedała obiekt prywatnemu właścicielowi. W latach 1941-45 przetrzymywano w niej więźniów, mimo tego ocalała większość liturgicznego sprzętu. Po wojnie synagoga niszczała przez wiele lat. W 1975 roku przekazano ją Muzeum Warmii i Mazur. Kolejnym użytkownikiem zabytkowego obiektu było Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Pojezierze”. W latach 1980-1996 mieściło się tu Centrum Tkactwa Warmii i Mazur. W ostatnich latach chylący się ku upadkowi budynek został wreszcie odrestaurowany. Obecnie mieści się tu ważne centrum sztuki – „Galeria Synagoga”.
Dawny kościół ewangelicki przy ul. Grunwaldzkiej
Pseudogotycki z 1871 r., zbudowany ze składek pastorów ewangelickich w Niemczech, w l. 1973 – 1975 adaptowany na magazyn. Murowany z jasnej cegły, nieotynkowany. Ściana frontowa budowli zakończona schodkowym szczytem z tarczynami po bokach w kształcie zbliżonych do kwadratu wieżyczek. Do ściany frontowej przylega wysmukła, kryta blachą wieża, do której z obu stron dobudowane trójboczne kruchty.
Zespół kościoła parafialnego przy ul. Nowowiejskiego 4
Kościół p. w. św. Anny i św. Szczepana
Gotycki, wzniesiony ok. 1386 r. W roku 1798, podczas pożaru, zapadła się wieża i sklepienie, które niezwłocznie odbudowano. W 1894 r. restaurowano kościół i odbudowano prezbiterium. Wieżę uzupełniono w 1900 r. Konserwację wieży przeprowadzono w 1949 r., a w 1954 r. naprawiono pokrycie dachu nad kościołem. W 8 lat później założono stalowe ściągi i odmalowano wnętrze, a w 1971 r.odnowiono elewację.
Szczyt kościoła zwieńczony klasycystyczną sygnaturką z chorągiewką i datą 1798. Sklepienie kościoła sieciowe i gwiaździste, a w nawach bocznych kryształowe. Wystrój wnętrza barokowy i neogotycki. Gotycki krucyfiks z ok. 1500 r. Ogrodzenie cmentarza przykościelnego z dwoma bramkami, murowane, neogotyckie z XIX w.
Plebania przy ul. Nowowiejskiego nr 4
neoklasycystyczna z 2. połowy XIX w.
Dawna plebania przy ul. Kopernika 1Zbudowany w 1821 r. na nieco starszych fundamentach, remontowana w 1959 r. Parterowa z mieszkalnym poddaszem, pięcioosiowa (od frontu); murowana z cegły, otynkowana. Na osi środkowej drzwi do których prowadzą trzystopniowe, wykonane w trakcie remontu schodki. Od str. Podwórka ryzalit w formie dobudówki z dachem jednospadowym. Dach budynku dwuspadowy n naczółkami, przykryty dachówką.
Kościół więzienny
Wybudowany został w stylu neogotyckim po 1800 r. Do 1945 r., wykorzystywany był zarówno przez więźniów jak i przez straż więzienną. Stanowi typowy przykład architektury sakralnej, jednokondygnacyjny z wieżą nad wejściem głównym. Posadzka z płytek kamiennych i cegły czerwonej. Zachowała się w dobrym stanie ambona, empora chórowa, ornamenty polichromii. W zarząd więziennictwa przekazany został w 1950 r. Do roku 1989 służył jako magazyn wyrobów gotowych. Obecnie jest jedynym w Polsce obiektem sakralnym znajdującym się w obrębie murów więziennych.
Bartoły Wielkie
Kościół parafialny p. w. św. Jakuba Apostoła
Konsekrowany w 1582 r. przez bpa M. Kromera. Spalony w 1626 r., odbudowany i ponownie konsekrowany w 1702 r. przez bpa A. Załuskiego, przebudowany w poł. XIX w. Wieża zbud. W 1897 r. w m-sce poprzedniej drewnianej. Kościół murowany i z wyjątkiem wieży otynkowany. Nad absydą latarnia zwieńczona chorągiewką z datą 1888 r. W nawie strop drewniany z XVIII w. Ze stiukową dekoracją w prezbiterium. Ołtarz główny barokowy z ok. 1700 r. W przedsionku kościoła rzeźba ludowa – Pieta z kapliczki przydrożnej.
Lamkowo
Kościół parafialny p. w. św. Mikołaja i św. Augustyna
Barokowy, murowany z 1. poł. XVIII w., restaurowany w XIX w., wieża odbudowana w 1831 r. Ołtarz główny z końca XVIII w. Ołtarz boczny lewy rokokowy z obrazem św. Mikołaja namalowany przez Józefa Korzeniewskiego. Ołtarz boczny prawy rokokowy. Resztki ambony i chór muzyczny z poł. XVIIIw. W zakrystii puszka z 1737 r. i monstrancja z 1753 r.
Ogrodzenie cmentarza przykościelnego z bramkami, murowane z XVIII – XIX – XX w. We wnękach ogrodzenia barokowe Rzeźby św. Mikołaja i Augustyna.
Ramsowo
Kościół parafialny p. w. św. Andrzeja Apostoła i św. Rocha
Barokowy, murowany z cegły zbudowany z l. 1727 – 1730, salowy na planie prostokąta z kwadratową wieża od zachodu i dobudowanym w XX w. Prezbiterium. Wieża zwieńczona barokowym hełmem.
Szczyt wschodni z ośmioboczną wieżyczką ma sygnaturkę i data 1730 na chorągiewce. Strop drewniany. Ołtarz główny barokowy z ok. 1730 r. Ołtarze boczne poźnobarokowe. Ambona barokowo – klasycystyczna z XVIII w. W niszy obok ambony obraz św. Rocha z 1674 r.