DOM WARMIŃSKI

Kościoły Warmii – Gmina Dobre Miasto

Cerkiewnik

Kościół parafialny p.w. Św. Katarzyny

Istniał już w średniowieczu, odnowiony w końcu XVII w. Spłonął w 1819. Obecnie jako neogotycki zbudowany w 1851 r.. Położony na niewielkim wzniesieniu w otoczeniu starodrzewu. Murowany z czerwonej cegły, salowy z kwadratowa wieżą od zachodu i ozdobnym szczytem od wschodu. Dach korpusu głównego dwuspadowy kryty dachówka ceramiczna.

Wieża z daszkiem dwuspadowym ze sterczynkami zwieńczona metalowymi chorągiewkami z datą 1851. Wystrój wnętrza w większości z XIX w. utrzymywany w tradycjach barokowych. Ołtarz główny, dwa boczne i ambona wykonane przez Karola Jerosewicza z Ornety. Krzyż procesyjny późnogotycki pochodzi z 1 połowy XVI w. Zabytek.

Dobre Miasto

Zespół kościoła kolegiackiego

Położony jest w południowo-zachodniej części miasta. Głównym, a jednocześnie najstarszym obiektem zespołu jest kościół parafialny p.w. Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych wzniesiony w latach 1376-1389 na miejscu wcześniejszego drewnianego. Najokazalszy kościół gotycki na Warmii.

Murowany z czerwonej cegły, orientowany, trzynawowy typu halowego o dł. 60 m i szerokości 27 m. Z zachowana do dziś średniowieczną architekturą, bogato rozczłonkowanym szczytem wschodnim i wieżą, której budowę zaczęto w 1496r. Dach korpusu głównego jaki i wieży (z 1895 r.) dwuspadowy, kryty dachówką ceramiczną. Sklepienia kościoła gwiaździste, wystrój wnętrza w przewadze barokowy. Ołtarz główny z 1748 r. fundacji bpa A. Grabowskiego wzorowany jest na ołtarzu z katedry wawelskiej. Zachowana barokowa ambona z 1693 r. o bogatej ornamentyce figuralnej i architektonicznej, jest dziełem Jana Dobla. Babtysterium z 1630-1685 r. również bogato zdobione jest dziełem Izaaka Rigi. Na filarze, naprzeciw ambony – epitafium bpa Andrzeja Załuskiego, który jako jedyny biskup warmiński pochowany po śmierci w Dobrym Mieście. Ponadto w kościele występuje wiele cennych rzeźb i ołtarzy bocznych z XV i XVI w. Obok kościoła, dla potrzeb przeniesionej tu z Głotowa w 1347 r. kolegiaty wzniesiono w latach 1360-1390 obszerne budynki kolegiackie na wzór klasztoru. Zabudowania kolegiackie wzniesione z czerwonej cegły, tworzą regularny kwadrat z obszernym dziedzińcem pośrodku. Budynki mieściły mieszkania kanoników, refektarz, bibliotekę oraz pomieszczenia gospodarcze. Skrzydła pd. i zach. Posiadają od strony dziedzińca krużganki. Kanonicy kolegiaccy prowadzili szkołę, szpital, bibliotekę oraz rozwijali działalność naukową (np. Jan Leo napisał historie Prus, a Jan Tuławski położył duże zasługi w dziedzinie matematyki i astronomii). Tytularnym członkiem kapituły kolegiackiej był biskup warmiński Eneasz Sylwiusz Piccolomini (w XV w.), który został wybrany papieżem jako Pius II. Całość zabudowań kolegiackich była otoczona ogrodzeniem z czerwonej cegły, które było wznoszone sukcesywnie w XIV,XVIII i XIX w. fragmenty ogrodzenia zachowały się do dzisiaj. W obrębie zabudowań znajduje się również figura – pomnik Chrystusa Króla , ustawiona w milenijnym roku 1966. Całość zespołu to zabytek.

Kościół św. Mikołaja

Późnobarokowy wzniesiony w latach 1737-1741 na miejscu starej kaplicy z XVI wieku usytuowanej na cmentarzu dla przestępców. W konsekrowany w dniu 22.10.1741 przez bpa M.R. Łaszewskiego. Zbudowany z czerwonej cegły na rzucie prostokąta na podmurówce z kamienia polnego. Otwory okienne i drzwiowe zamknięte łukami odcinkowymi. Dach dwuspadowy, kryty blachą. Wystrój wnętrza późnobarokowy i współczesny. Zabytek.

Dawny kościół ewangelicki

Neoromański wzniesiony w latach 1830-1833 wg. projektu K.F. Schinkla. Korpus główny zbudowany na rzucie prostokąta z kwadratowymi przyporami w narożnikach. Wieża zbudowana na rzucie kwadratu, czteropiętrowa z tarczami zegarowymi na 2 kondygnacji. I potrójnymi okienkami zamkniętymi pełnymi łukami na kondygnacji 3 i 4. ściany zewnętrzne kościoła i wieży otynkowane i bonikowane. Dach korpusu głównego dwuspadowy kryty dachówką ceramiczną. Dach wieży czterospadowy kryty blachą. Zabytek.

Dawny dom parafialny przy ul. Olsztyńskiej 2

Neoklasycystyczny wzniesiony w połowie XIX w.. Murowany i otynkowany. Jednopiętrowy. Zbudowany w kształcie litery „T”. W części parterowej zachowały się duże okna zamknięte pełnymi łukami. Dach wielopołaciowy, czterospadowy kryty eternitem. W części centralnej dachu kwadratowa wieżyczka. Zabytek

Głotowo

Zespół kościoła parafialnego

Zespół kościoła parafialnego istniał już w XIV w. jako znane miejsce odpustowe, którego sława była związana z odnalezieniem hostii ukradzionej przez świętokradcę. Obecny kościół parafialny p.w. Najświętszego Zbawiciela i św. Floriana wzniesiony przez Krzysztofa Reimersa z Ornety w 1722-1726.

Jest budowlą jednonawową o czteroprzęsłowej nawie i nieznacznie węższym prezbiterium. Ściany zewnętrzne nietynkowane z pilastrami na narożach prezbiterium i wieży. Wieża czterokondygnacyjna nakryta w 1854 barokowym baniastym hełmem zwieńczonym podwójna latarnią i chorągiewka z datą 1724. Na ścianach korpusu głównego od wschodniej i południowej zachowały się trzy zegary słoneczne. Wewnątrz filary przyścienne do otrzymywania sklepienia tworzące jednocześnie wzdłuż ścian rząd głębokich wnęk mieszczących boczne okna i ołtarze. W połowie wysokości wnęk – empora z obejściem całego wnętrza. Wystrój wnętrza jednolity, późnobarokowy. Ołtarz główny z 1726 r. wykonany przez Jana Krugera z Królewca z umieszczonym w polu środkowym obrazem Ostania Wieczerza z 1672 r. (wg. Leonarda da Vinci). Tabernakulum i balustrada przed ołtarzem – klasycystyczna z ok. 1800 r. z rzeźbami Ewangelistów wykonanymi przez W. Reubenschau z Lidzbarka Warmińskiego. Chrzcielnica późnobarokowa z 1730 r. z rzeźbiona grupa Chrztu w Jordanie. Ponadto szereg rzeźbi i obrazów z xviii i xix w. Kościół otoczony jest zachowanymi fragmentami ogrodzenia cmentarza przykościelnego z bramką i czterema kaplicami kwadratowymi zbudowanymi na przełomie XVIII i XIX w. Murowane i otynkowane wewnątrz nakryte kopułami z zewnątrz lekko wybrzuszonymi dachami z latarniami. Wewnątrz zachowały się mensy barokowe z tabernakulami, barokowe polichromie oraz cztery konfesjonały z malowanymi zapleckami. W pobliżu kościoła kapliczka murowana z cegły i otynkowana, kwadratowa ze szczycikiem i daszkiem dwuspadowym zwieńczonym chorągiewką z data 1742 r. Nieopodal w zadrzewionym jarze po obu stronach rzeki Kwiela znajduje się zespół 14-tu kaplic Stacji Drogi Krzyżowej zwanej Kalwarią Glotowską . Kaplice zbudowane w latach 1878-1894 z inicjatywy miejscowego proboszcza J. Mertena. Część kaplic jest murowana z cegły, część z kamienia w stylu neogotyckim i neoromańskim. Zawierają duże gipsowe i polichromowane sceny pasyjne. Przy kościele duży ­plac odpustowy ze współczesnym ołtarzem polowym . Całość zespołu – zabytek.

Orzechowo

Kościół barokowy. Pierwszy kościół w Orzechowie powstał w XV wieku. Obecnie istniejący został oddany do użytku w roku 1716 przez biskupa Teodora Andrzeja Potockiego. Zbudowany w stylu baroku, murowany z cegły. Od wschodu znajduje się prezbiterium, a przy nim zakrystia, od zachodu wieża przebudowana w 1846 r. Barokowy ołtarz główny pochodzi z ok. 1720 r. i zawiera rzeźby św. Piotra i Pawła.