Prezentujemy Państwu nowe wyniki badań nad warmińską wsią. Badania realizowane są przez Katedrę Architektury Krajobrazu i Agroturystyki UW-M w Olsztynie pod kierunkiem dr inż. Wandy Łaguny.
Opis wsi/historia
Pochodzenie wsi datuje się na rok 1365. Powstała jako majątek szlachecki na prawie chełmińskim. W 1845 roku wieś rozparcelowano. Osiedliło się tu wówczas jedenaście rodzin kolonistów niemieckich – głównie rzemieślników. Do roku 1939 liczba mieszkańców wsi stale rosła, by osiągnąć 983 osoby. W początkach XIX wieku istniała tu polska szkoła, a nauka odbywała się i po polsku i po niemiecku. W końcu XIX wieku powstał tu duży węzeł kolejowy. Czerwonka jest malowniczą wsią południowej Warmii. Jej środkiem płynie rzeka – Czerwonka. Oś całej wsi stanowi droga Biskupiec-Bartoszyce, która krzyżuje się z rzeką w centralnym punkcie wsi, przy Domu Kultury.
Walory przyrodnicze
Czerwonka jest bardzo malowniczo położona. Większość zabudowań leży w dolinie poprzecinanej dziesiątkami pagórków. Do wsi prowadzą aleje starodrzewów, które skutecznie zasłaniają powojenne zabudowania – blokowiska.
Walory kulturowe
Wieś nie posiada obiektów architektury, czy założeń parkowych wpisanych do rejestru zabytków. Warto jednak zwrócić uwagę na budynek dworca kolejowego liczący sobie ok. 105 lat, na mały wiejski kościółek, kapliczki i przedwojenny budynek szkoły. Wart uwagi jest również skansen pszczeli, gdzie można zobaczyć rzeźbione ule i zabytkowe przedmioty związane z pszczelarstwem.
Układ wsi/typy zagród/ budynki
Wieś pierwotnie lokowana na planie owalnicy, obecnie zniekształconym przez współczesną, popegeerowską zabudowę.
Typy zagród We wsi występują trzy typy zagród w pięciu wariantach wielkości działki. W pierwszym typie budynek mieszkalny położony jest równolegle do drogi, blisko granicy działki, a wejście do niego znajduje się od frontu lub podwórka. Budynek stoi z lewej bądź z prawej strony działki. Budynki gospodarcze, ustawione w głębi działki, prostopadle lub równolegle do siebie. W zależności od wielkości działki, może w tym typie występować sad oraz przedgródek (pomiędzy budynkiem mieszkalnym a ogrodzeniem). W drugim typie budynek mieszkalny zorientowany jest prostopadle względem drogi. Wejście znajduje się od frontu lub od podwórza. Budynki gospodarcze przeważnie wolnostojące, często zlokalizowane bezpośrednio przy granicy działki W trzecim typie budynek mieszkalny zlokalizowany jest w głębi działki, równolegle do drogi, z wejściem od frontu. Budynki gospodarcze – wolnostojące, ustawione prostopadle lub równolegle do budynku mieszkalnego, ustawiony prostopadle lub równolegle do budynku mieszkalnego.
Budynki mieszkalne Przeważają budynki jednokondygnacyjne, z użytkowym poddaszem, murowane, na fundamencie kamiennym. Dach dwuspadowy, kryty dachówką ceramiczną, o spadku połaci 40-45 st. Elewacja frontowa z czerwonej cegły licówki. Elewacja boczna (szczytowa) – symetryczna względem kalenicy.
Budynki gospodarcze Jednokondygnacyjne z użytkowym poddaszem. Zbudowane z czerwonej cegły z nadbudową konstrukcji drewnianej, odeskowane, posadowione na fundamencie kamiennym. Dach dwuspadowy, kryty dachówką ceramiczną, bądź blachodachówką, o spadku połaci 40-45 st.
Uwarunkowania rozwoju wsi (na podstawie wywiadu środowiskowego z mieszkańcami)
Wieś posiada predyspozycje do rozwoju rolnych gospodarstw ekologicznych, produkcji zdrowej żywności oraz agroturystyki. Obszar wsi jest włączony do Systemu Obszarów Chronionych. Ponadto wieś posiada dużo tkanki budowlanej, interesującej pod względem adaptacji i rozwoju turystyki.