Inwentaryzacja krajobrazowo – urbanistyczna
Inwentaryzacja wybranego miejsca
Opis wsi/historia
Pierwsze wzmianki o Głotowie związane są z pojawieniem się we wsi sołtysa z Ornety, Wilchela, a pierwszymi mieszkańcami byli Prusowie. Niemiecka nazwa miejscowości to Glottaü. Okolica leżąca na wschodnich rubieżach była często grabiona przez pogańską ludność. W 1300 r. nastąpił najazd Litwinów. Mieszkańcy wynieśli wówczas z kościoła Najświętszy Sakrament by uchronić go przed profanacją, zakopując go w znacznej odległości od świątyni. Wieś została zniszczona, a kościół spalony. Po wielu latach pewien rolnik znalazł ukryty w ziemi kielich, a w nim nienaruszoną hostię. Jak głosi legenda woły ciągnące pług uklękły, podkreślając tym samym niezwykłość tego wydarzenia. Wiadomość o cudownym znalezieniu hostii rozeszła się wśród ludu, kielich przeniesiono w procesji do kościoła w Dobrym Mieście. Tymczasem hostia po raz kolejny wracała do Głotowa na miejsce, gdzie była zakopana. Wobec woli bożej wzniesiono kościół ku czci Bożego Ciała. W połowie XIV w. zbudowano drugi kościół z kamienia i cegły i od tego czasu Głotowo stało się miejscem pielgrzymkowym.
Walory przyrodnicze
Szczególną atrakcją jest malowniczy wąwóz (wykopany ręcznie) wiodący do kalwarii wraz ze strumykiem, po prawej stronie drogi na trasie Dobre Miasto – Głotowo rozciąga się duży pagórkowaty teren z roślinnością wysoką, licznymi starymi, drzewami, jak również często niespotykanymi krzewami, a wśród nich ukryte kapliczki.
Walory kulturowe
Największym walorem miejscowości jest najczęściej odwiedzana przez turystów Kalwaria Warmińska oraz Sanktuarium Eucharystyczne. W połowie XIV w. zbudowany został kościół ku czci Bożego Ciała (wcześniejszy, pierwszy kościół powstał ok.1290 r., zniszczony najazdem Litwinów, wokół zachowanej Hostii krążą legendy) . Kamień węgielny pod sanktuarium został wmurowany dn. 22 sierpnia 1722 r. przez biskupa Teodora Potockiego, a 24 lipca 1726 kościół był konsekrowany przez biskupa Krzysztofa Szembeka. Historia Kalwarii Warmińskiej wiąże się z mieszkańcem Głotowa, Janem Mertenem, który po powrocie z Ziemi Świętej (w drugiej połowie XIX w.) postanowił wybudować kalwarię wzorowaną na jerozolimskiej (przywiózł nawet małe kamyczki z Jerozolimy traktując je jako relikwie, umieszczone w późniejszych kaplicach). Kalwarię rozpoczęto budować dn. 29 lipca 1878 r. (pod nadzorem księży Ferdynanda Engelbrechta, potem Donalda Steisohna), natomiast jej poświęcenie nastąpiło 18 maja 1893 r. przez biskupa Andrzeja Thiela. Terenem wokół kalwarii oraz kapliczkami zajmują się poszczególne rodziny we wsi, osoby starsze, siostry zakonne. Typową zabudową jest zabudowa jedno lub wielorodzinna poniemiecka. Ciekawym obiektem jest szkoła założona przez Niemców w 1931 r. Szkoła polska powstała w 1946 r. (pierwsze wzmianki pochodzą z 4 lutego 1946 r.).
Układ wsi/typy zagród/ budynki
Kształt działek przeważnie obejmuje kwadrat lub prostokąt zbliżony do kwadratu lub wyraźnie wydłużony. Wyróżnia się trzy wielkości działek –duże, średnie i nieco mniejsze.
Typy zagród Typ pierwszy zagrody charakteryzuje się ustawieniem równoległym w stosunku do drogi głównej budynku mieszkalnego, z wjazdem od strony głównej lub gruntowej, z różną liczbą budynków gospodarczych (więcej niż 8,6,4,3,2) lub ich brakiem. Typ drugi określony jest budynkiem mieszkalnym ustawionym prostopadle do drogi głównej, z przodu lub w znacznej odległości od niej, po prawej, lewej stronie lub pośrodku. Występują budynki gospodarcze w liczbie 3 lub jest ich brak. Wjazd na działkę zawsze od drogi głównej. Typ trzeci zagrody zaznacza się usytuowaniem budynków przy drodze gruntowej, w znacznej odległości od drogi głównej. Budynek mieszkalny znajduje się równolegle do drogi gruntowej, wjazd od strony drogi gruntowej. Występują 3, 2 budynki gospodarcze lub jest ich brak. Typ czwarty zagrody obejmuje zagrodę usytuowaną w oddaleniu od drogi głównej i gruntowej. Dojście do gospodarstwa stanowi ścieżka. Budynek mieszkalny położony równolegle do drogi gruntowej, z wjazdem od drogi gruntowej. Występują 4, 2 budynki gospodarcze.
Układ funkcjonalny Występuje zazwyczaj przedogródek, zawsze z przodu zagrody (między budynkiem mieszkalnym a ogrodzeniem), sad z przodu (czasem z boku) bądź zdecydowanie z tyłu zagrody, ogródki warzywne o nieregularnych kształtach raczej z tyłu zagrody.
Budynki mieszkalne Przeważają domu jednokondygnacyjne z użytkowym poddaszem. Są to domy o prostej budowie, bez dobudówek (w przewadze). Wejścia znajdują się pośrodku elewacji frontowej, czasami towarzyszą im wyjścia z drugiej strony budynku. Pokryte są dachówką lub blachą. Pojawiają się detale tj. nadproża okiennic w kształcie łuku, charakterystyczne obramowanie okien, charakterystyczne podmurówki z kamienia łupanego, obramowanie drzwi wejściowych.
Budynki gospodarcze Towarzyszą prawie każdemu budynkowi mieszkalnemu. Zbudowane są z czerwonej cegły lub z drewna. Te drugie najczęściej w gorszym stanie technicznym. Większość ma podmurówki, pokryte są czerwoną dachówką lub blachą.
Uwarunkowania rozwoju wsi (na podstawie wywiadu środowiskowego z mieszkańcami)
Miejscowość nacechowana wybitnymi walorami kulturowymi związanymi z miejscem kultu religijnego ma szanse rozwoju właśnie pod względem kształtowania się turystyki religijnej. Rocznie do świętego miejsca przybywa ok. 10 tys. turystów. Należało by więc zadbać o ochronę walorów miejscowości oraz o odpowiednie rozwiązania w zakresie infrastruktury, punktów usługowych, obiektów noclegowych (mimo miejsc w Domu Pielgrzyma). Typowym rolnictwem zajmuje się niewielka część gospodarstw (kilka we wsi, pozostałe na koloniach). Ponad połowa mieszkańców dojeżdża do pracy w większych miastach (w Dobrym Mieście, Olsztynie). Niektórzy traktują rolnictwo jako dodatkowe źródło dochodów lub produkują dla własnych potrzeb. Standard życia we wsi określa się jako przeciętny. Brakuje miejsc do spotkań młodzieży, dzieci, dorosłych, świetlicy wiejskiej (istnieje natomiast szkolna), kawiarni. Rzadko organizowane są spotkania kulturalno-rozrywkowe w szkole bądź remizie strażackiej lub w sezonie letnim, herbaciarni. Mieszkańcy angażują się natomiast w organizację spotkań religijnych, świąt, jasełek, odpustów. We wsi funkcjonuje szkoła (z przedszkolem), przed której zamknięciem walczono na forum gminnym, dotowana przez stowarzyszenie. Przy szkole działa również schronisko młodzieżowe.