Inwentaryzacja krajobrazowo – urbanistyczna
Inwentaryzacja wybranego miejsca
Opis wsi/historia
Wieś została założona przez wójta Henryka Lutra w latach 1333-1342. Dokument lokacyjny wystawił 13.10.1359 r. biskup Jan Stryprock. Wieś założona na prawie chełmińskim (niem. nazwa Lindenow). Biskup Henryk Sorbom zapisał wsi tereny bagienne nad jeziorem Sawangen, a sołtysowi półwysep (potwierdzone w 1429 r. przez biskupa Franciszka Kuhschmalza, w 1701 r. przez biskupa Andrzeja Chryzostoma Załuskiego). Dn. 9.08.1378 r. Łęgno stało się własnością kanoników dobromiejskich. W XV i XVI w. wieś rozszerzyła swój areał, w 1656 r. były tu 42 łany, w 1695 r. we wsi żyło 146 mieszkańców – 25 rodzin, dwóch sołtysów, 11 chłopów, 4 wdowy, 6 komorników, szewc, pasterz. Do 1939 r. liczba ludności wzrastała, a obecnie wieś liczy 170 mieszkańców. Po II Wojnie Światowej przesiedlono tu ludność zza Buga i centralnej Polski. W 1949 powstał PGR. Majątek Hoening/Kluth w Łęgnie liczył 360 mórg. Właściciel chcąc zwiększyć areał ziemi postanowił wraz z grupą chłopów (Franz Klafki, Otto Kunigk, Kari Block, rodzina Grunenberg) osuszyć jezioro Łęgnowskie. Plan osuszenia opracował inżynier Neef z Królewca a jego realizacje rozpoczęto w latach 1870-1871. Do 1944 r. na lipcową rocznicę zjeżdżała się cała jego rodzina i krewni. Zwyczaj ten przetrwał również po wypędzeniu ich z tych terenów do roku 1969.
Walory przyrodnicze
Atrakcją jest osuszone ok.100 lat temu jezioro Łęgnowskie. Od kilku lat osuszone tereny przekształcają się w ogromne rozlewisko, gdzie znajduje się siedlisko lęgowe łabędzi. Na środku znajduje się kilka starych, dużych okazów dębów.
Walory kulturowe
W hołdzie dziękczynnym, August Hoening zbudował kaplicę w 1900 r., a 14 lipca każdego roku był dniem obchodów rocznicy jej wybudowania. Zabudowania rodziny Hoening zostały przeniesione na wzgórze, w pobliżu byłego jeziora. Dn. 20. 07.1943 r. w kaplicy odprawiono ślub Gertrudy Hoening z Hansem Wobbe, a także regularnie odprawiano msze i nabożeństwa (majowe, Anioł Pański). W kaplicy brał początek pielgrzymki do Głotowa. Elementem o dużej wartości jest krzyż upamiętniający poległych synów Alberta Hoeniga (Alfonsa, Adalberta i Nikolausa) i jego żony Anny Marii Kluth. Także wmurowana tablica pamiątkowa (z 2000 r.) z okazji 96 rocznicy śmierci Augusta Hoeniga i wybudowania już 100 letniej dziś kaplicy świadczy o powiązaniu z tradycją miejsca. Ciekawa jest także kaplica filialna z 1850 r., uszkodzona podczas II Wojny Światowej, odbudowana i poświęcona w 1961 r. (murowana, otynkowana na planie prostokąta z wieżyczką). Wewnątrz znajduje się ołtarz barokowy z XVIII w. z obrazami Matki Boskiej Różańcowej (ze św. Dominikiem) i Serca Jezusowego oraz tablica pamiątkowa wmurowana z okazji osuszenia jeziora. Ciekawa jest również kapliczka murowana z czerwonej cegły z 1911 r. z drewnianym krzyżem w środku. Innym obiektem charakterystycznym we wsi jest szkoła, wybudowana prawdopodobnie w 1850 r., obecnie po remoncie przeznaczona na mieszkania.
Układ wsi/typy zagród/ budynki
Kształt działek najczęściej występujący to prostokąt o powierzchni 1350 m². Ten typ występuje w przypadku 10 działek, wyróżniamy kilka wariantów głównego typu działki, w kształcie regularnego czworokąta.
Typy zagród We wsi występują najczęściej trzy typy zagród, układ zabudowy jest swobodny i otwarty. W pierwszym – dom stoi równolegle do drogi głównej, wejście znajduje się od podwórza gospodarczego. Budynki gospodarcze powtarzają układ położenia wedle granicy działki. W drugim typie – dom stoi równolegle do drogi głównej, wejścia od podwórza gospodarczego. Budynki gospodarcze powtarzają układ wedle granicy działki. Wjazd do zagrody występuje po lewej stronie domu. W wariantach tylko budynki gospodarcze są inaczej usytuowane lub jest ich brak. W trzecim typie dom stoi prostopadle do drogi głównej, wejście występuje od podwórza gospodarczego. Budynki gospodarcze powtarzają układ położenia wedle granicy działki. Wjazd od zagrody występuje po lewej stronie domu. Brak wariantów.
Układ funkcjonalny jest bardzo zbliżony we wszystkich zagrodach we wsi. Przed domem mieszkalnym mieści się przedogródek z bylinami i krzewami. Najczęściej spotykane gatunki to świerk pospolity, jałowiec pospolity, żywotnik zachodni. Sad mieści się w okolicy domu (nie ma stałego miejsca). W układzie zagrody wyraźnie zaznaczone jest podwórze gospodarcze.
Budynki mieszkalne We wsi przeważają domy jednokondygnacyjne z użytkowym poddaszem. Są to domy o prostej budowie, w kształcie prostokąta. Zbudowane są z czerwonej cegły na kamiennych fundamentach (tzw. „mur pruski”). W większości są otynkowane. Konstrukcja dachu wszystkich domów jest drewniana i pokrywa je ceramiczna dachówka. Budynki są jednokondygnacyjne poddaszem użytkowym, często zaadaptowanym na cele mieszkaniowe. Od strony frontowej występuje jedno główne wejście (na środku), a od podwórka dwa (często dla mieszkania przeznaczone dla dwóch rodzin).
Budynki gospodarcze Towarzyszą prawie każdemu budynkowi mieszkalnemu. Zbudowane są z czerwonej cegły np. chlew lub stodoła. Większość budynków postawiona jest na betonowych lub kamiennych fundamentach. Dachy pokryte są czerwoną dachówką ceramiczną.
Najciekawsze obiekty – architektura sakralna, kaplice, kapliczka, krzyż, mogiły, budynek dawnej szkoły, budynki mieszkalne i gospodarcze,
Uwarunkowania rozwoju wsi (na podstawie wywiadu środowiskowego z mieszkańcami)
Uwarunkowania historyczno-kulturowe oraz przyrodnicze świadczą o możliwości rozwoju wsi. Tymczasem we wsi brak jest podstawowych rozwiązań w zakresie społeczno-gospodarczych potrzeb bytowych. W 1989 r. zlikwidowano szkołę, tym samym nie istnieje obiekt o znaczeniu kulturalno-oświatowym (nie ma świetlicy dla dzieci i młodzieży). Obecnie nie funkcjonuje również świetlica wiejska, wcześniej przeznaczona na imprezy kulturalno-rozrywkowe (użytkowana jedynie w czasie zebrań mieszkańców i wyborów). Niezbędne są działania w zakresie poprawy stanu dróg, infrastruktury. Należałoby również pomyśleć o ochronie walorów przyrodniczych i kulturowych świadczących o tradycji miejsca, a także rozpatrzeniu możliwości rozwoju turystyki (włączenie elementów w kreowanie produktu turystycznego oraz wizerunku wsi).