Gmina Jeziorany – Tłokowo

Inwentaryzacja krajobrazowo – urbanistyczna

Inwentaryzacja wybranego miejsca

Matryca miejscowości

Ocena architektoniczna

Wzornik architektoniczny

Opis wsi/historia

Wieś położona jest w odległości ok. 1,5 km na północ od Jezioran na trasie Jeziorany-Bisztynek. Niemiecka nazwa to Lokau. Tłokowo zostało założone przez biskupa warmińskiego Eberharda z Nysy w 1318 r. na ziemi pruskiej Tlocovia, na 67 włókach. Zasadźcą był Ludwig. Wieś rozrastała się prężnie, stawała się coraz bardziej zasiedlona. Po zniszczeniach w wyniku wojny trzynastoletniej przywilej lokacyjny został nadany w 1476 r. przez biskupa warmińskiego Mikołaja Tungena. We wsi urodził się biskup warmiński Andrzej Thiel (1825-1908).

Walory przyrodnicze

Obszarem o dużym znaczeniu jest jezioro Rink, którego nazw pochodzi prawdopodobnie od legendy o zatopionym orszaku weselnym i młodej parze, która zginęła wraz z orszakiem weselnym pod taflą lodu (od zatopionych obrączek młodej pary). Malowniczo rozciągający się krajobraz rolniczy, ciekawy układ zadrzewień przydrożnych i śródpolnych decydują o możliwości stworzenia miejsc do penetracji turystycznej.

Walory kulturowe

Do zabytków we wsi należą: kościół św. Rocha (stanowi on największe sanktuarium na Warmii, do którego przybywają liczne pielgrzymki), kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, kapliczki. Kościół pochodzi z XIV w., nacechowany jest stylem gotyckim. Zachowały się tu resztki unikalnej dekoracji maswerkowej rytej w tynku, malarski wystrój wnętrza, ołtarz główny z 1702 r. ufundowany przez rodzinę Stanisławskich, herbu Sulima, lewy ołtarz boczny późnorenesansowy, jak również ambona w tym stylu, prawy ołtarz barokowy wyzłocony pochodzący z XVII w., posiadający bogatą dekorację akantową, zabytkowe obrazy, ponadto unikalne antepedium kurdybanowe z końca XV w. Przy kościele ocalała też drewniana wieża. Wykonane badania archeologiczne dowodzą natomiast występowania fragmentów wielkiego (pierwotnie 20-metrowego) dwóch pomostów z pni brzozowych w wykopie znajdującym się na terenie dawnego jeziora polodowcowego( w jednym z wykopów znaleziono kilka tajemniczych przedmiotów różnej wielkości. Prawdopodobnie odkryte obiekty pochodzą z 10 500-11 000 lat p.n.e., pod koniec starszej epoki kamienia. Innym znaleziskiem jest harpun pochodzący sprzed 9 tyś lat.

Układ wsi/typy zagród/ budynki

Wielkość działek odpowiada większym (ok.3800 m²) powierzchniom i mniejszym (1600 m²). Najczęściej spotykany kształt działki to trapez rozszerzający się od strony drogi. Występują najczęściej dwa typy zagród. W pierwszym dom mieszkalny stoi równolegle do drogi, wejście znajduje się od strony jezdni. Budynki gospodarcze w poszczególnych wariantach występują w różnych miejscach wzdłuż granicy działki. Zmienne jest również usytuowanie wjazdu na działkę. W drugim typie budynek mieszkalny umieszczony jest prostopadle do ulicy. Jeden z budynków gospodarczych znajduje się po przeciwnej stronie zagrody w stosunku do domu, a pozostałe są rozmieszczone w różny sposób wzdłuż granic działki.

Układ funkcjonalny zagród nie jest zbyt zróżnicowany. Większość gospodarstw posiada zarówno ogródek, jak i sad z drzewami owocowymi (śliwy, wiśnie, jabłonie). W wariantach brak jest ogródka lub sadu, również położenie tych elementów może się nieznacznie zmieniać. Najczęściej ogródek znajduje się przed domem przy drodze, natomiast sad zlokalizowany jest wzdłuż którejś z bocznych granic zagrody.

Budynki mieszkalne We wsi przeważają domy jednokondygnacyjne z użytkowym poddaszem. Są one proste, bez dobudówek. Wejścia znajdują się pośrodku frontowej elewacji. W większości pokryte są dachówką.

Budynki gospodarcze Towarzyszą prawie każdemu budynkowi mieszkalnemu. Zbudowane są z cegły, otynkowane i pomalowane. Pojawiają się również obiekty z drewna, jednak ich stan jest nieco gorszy. Większość pokryta jest dachówką.

Uwarunkowania rozwoju wsi (na podstawie wywiadu środowiskowego z mieszkańcami)

Zamieszkuje ją 247 mieszkańców, zlokalizowane są tutaj 55 gospodarstwa domowe. Pięknie położona wieś ma wiele walorów krajobrazowych. Powinno to wpłynąć na ich ochronę oraz umiejętne wykorzystanie mające związek ze zrównoważonym rozwojem w przyszłości. W miejscowości jednak nie brakuje miejsc szpecących i degradujących krajobraz. Ważne jest również zaangażowanie miejscowej ludności w kształtowanie wizerunku wsi. Obiektem, który kiedyś obejmował funkcję kulturalno-oświatową jest świetlica (dawniej była miejscem spotkań dzieci i dorosłych, odbywały się tutaj konkursy, na których kobiety miały możliwość sporządzania potraw i pokazu zdolności kulinarnych). Obecnie przeznaczona jest do użytku prywatnego. Przy świetlicy znajduje się tablica ogłoszeń z aktualnymi wiadomościami dotyczącymi wsi. Brakuje miejsc służących rozrywce oraz zorganizowanych form wypoczynku. Istnieją problemy związane z zapleczem technicznym w miejscowości. Coraz mniejszą rolę pełni także rolnictwo.