Inwentaryzacja krajobrazowo – urbanistyczna
Inwentaryzacja wybranego miejsca
Opis wsi/historia
Osada powstał prawdopodobnie w XIV w. Ludność we wsi jest napływowa. W latach 70’ było tu jeszcze 70% Warmiaków, jednak większość wyjechała, a na ich miejsce pojawili się przesiedleńcy z Litwy, Białorusi i innych regionów Polski. Rodzimych Warmiaków jest obecnie ok. 2% na ogólną liczbę mieszkańców 268 osób. W latach 60’ istniało amatorskie kółko teatralne, funkcjonowało koło gospodyń wiejskich, klub seniora.
Walory przyrodnicze
Walory przyrodnicze są związane z występowaniem jeziora Łomy oraz jego otoczenia. We wsi znajdują się liczne zadrzewienia przydrożne oraz śródpolne, wpisujące się w krajobraz rolniczy. Znajdują się tu również oczka wodne, niewielkie stawy, zarówno w okolicy, jak i w samej wsi. Ciekawe miejsca, czy też osie widokowe związane są z otoczeniem jeziora.
Walory kulturowe
We wsi powszechna jest zabudowa warmińska. Znajduje się tu wiele ciekawych obiektów architektury przedwojennej, zbudowanych najczęściej z czerwonej cegły. Atrakcyjny architektonicznie jest budynek dawnej szkoły (miała być wyremontowana w celu adaptacji na mieszkania), świetlicy, obiekt mieszkalny, znajdujący się przy jednej z bocznych dróg w pobliżu jeziora, stara, zabytkowa remiza strażacka oraz elementy sakralne, kapliczki przydrożne (cztery) pochodzące z XVIII, XIX, XX w.)
Układ wsi/typy zagród/ budynki
Najczęstszy kształt działki Wieś Łomy jest zróżnicowana pod względem różnorodności typów działek. Są to działki po powierzchni najczęściej ok. 1000m² lub 2000m²
Typy zagród Dominują cztery podstawowe układy, w tym jedna posiada odrębny wariant ułożenia względem siebie budynków gospodarczych. Pierwszy typ występuje w dwóch przypadkach, drugi w trzech, trzeci w sześciu, czwarty powtarza się siedem razy z pojedynczym wariantem. Układ budynków w zagrodach dotyczy rozmieszczenia budynku mieszkalnego blisko gospodarczego lub otoczony jest wieloma budynkami gospodarczymi. Budynek mieszkalny jest skierowany zazwyczaj równolegle do drogi.
Układ funkcjonalny Zagrody posiadają najczęściej przedogródek przed budynkiem mieszkalnym, podwórze pomiędzy budynkiem mieszkalnym a gospodarczymi oraz zazwyczaj mniejszy bądź większy sad.
Budynki mieszkalne Najczęściej są to przedwojenne obiekty, niestety niektóre znacznie przekształcone. Budynki murowane są z czerwonej cegły lub częściowo otynkowane. Charakterystyczne dla regionu Warmii detale w postaci drewnianych drzwi, okien i wykończeń pojawiają się coraz rzadziej (zamieniane np. na okna plastikowe i inne materiały).
Budynki gospodarcze W oborach, stodołach, chlewach i innych obiektach oprócz typowego budulca znajdują się także elementy elewacji z drewna malowanego w ciemniejszych kolorach, występuje ciekawe otynkowanie połowy wysokości budynków czy elementy ścian z kamieni. Na szczęście jeszcze nie zostały zmienione, choć niestety potrzebują renowacji
Uwarunkowania rozwoju wsi (na podstawie wywiadu środowiskowego z mieszkańcami)
We wsi podupada produkcja rolnicza, we wsi funkcjonują cztery gospodarstwa rolnicze prowadzące pełną produkcję. Większość pracuje w większych miastach, Olsztynie, Jonkowie. W Łomach nie ma organizacji społeczeństwa, takiej, jaka była dawniej (wtedy to zbierano się na rozmowy, nauczano tańców, wystawiano sztuki). Jednak pozytywny jest fakt działań w wiejskim domu kultury. Organizowane są zajęcia artystyczne, święta, imprezy kulturalne, ogniska, a także funkcjonuje biblioteka (budynek potrzebuje jednak inwestycji). Od dwóch lat nie istnieje szkoła, dzieci dojeżdżają do szkoły w Jonkowie. We wsi mieszka dużo młodych ludzi, część z nich nie pracuje (dotyczy to również ludzi starszych, na emeryturach i rentach). Turystyka nie rozwija się tutaj mimo walorów przyrodniczych i kulturowych, znajduje się tutaj jezioro Łomy, które należałoby oczyścić i stworzyć dojścia do wody, plaże, niewielkie pomosty, służące miejscowym i turystom. Brakuje też miejsc noclegowych, pokoi do wynajęcia oraz punktów usługowych. Obserwuje się również zainteresowanie działkami pod zabudowę, w tym letniskową mieszkańców z większych miast, Niemiec. Wieś oczekuje na inwestycje związane z kanalizacją. Należałoby również zadbać o estetykę otoczenia wsi i własnych zagród