Inwentaryzacja krajobrazowo – urbanistyczna
Opis wsi/historia
Niemiecka nazwa miejscowości to Gross Bertung, a pierwotna nazwa Deutche Bertung lub Bertingshusen, Bering. Wieś powstała w 1345 r., natomiast przywilej lokacyjny dał jej wójt Henryk Luter, następnie kapituła warmińska. We wsi funkcjonowała karczma. W 1718 r. znajdował się tutaj folwark kapituły z 60 łanami. Wieś poniosła straty w 1807 r. w czasie przemarszu wojsk napoleońskich. W 1861 r. na 447 mieszkańców, 385 mówiło po polsku. W plebiscycie (1920 r.) zdecydowaną większością głosów wygrały Niemcy. Po wojnie była to wieś sołecka ze szkołą, biblioteką i pocztą.
Walory przyrodnicze
Szczególne walory stwarza rzeka Łyna meandrująca w pobliżu wsi Bartąg. Ciekawe ukształtowanie terenu, bliskość lasu, układ pól i zadrzewień śródpolnych, a także zieleń wysoka we wsi decydują o wyjątkowości wsi.
Walory kulturowe
Od 1348 r. funkcjonował tutaj kościół pw. Św. Jana Ewangelisty, spalony w 1681 r., odbudowany w XVIII w., konsekrowany w 1724 r., w 1934 r. rozbudowany. Przy kościele funkcjonowały szpital i szkoła. Od 1776 związany zarówno z kościołem jak i szkołą był ks. Tomasz Grem, który próbował odbudować zaniedbane szkolnictwo parafialne na Warmii. Wartość przejawiają także obiekty mieszkalne, zagrody, a także elementy sakralne, krzyże, kapliczki, kaplica, cmantarz. W pobliżu Bartąga znajdują się ślady osadnictwa z młodszej epoki kamienia. Odnaleziono złote ozdoby z VI-VII w.
Układ wsi/typy zagród/ budynki
Najczęstszy kształt działki to prostokąt, kształt zbliżony do kwadratu lub bliżej nieokreślony.
Typy zagród. Zagrody we wsi są ustawione głównie wzdłuż drogi po jej obu stronach, najczęściej budynek mieszkalny usytuowany jest we wszystkich typach równolegle do drogi, bądź w wariantach prostopadle, z budynkami gospodarczymi ustawionymi w podkowę
(w wypadku trzech lub więcej budynków). Lub usytuowane są równolegle lub prostopadle
w stosunku do drogi i budynku mieszkalnego. Wjazd na posesję jest z prawej lub lewej strony, a wejście do budynku mieszkalnego od strony ulicy lub podwórze, przeważnie pośrodku działki.
Układ funkcjonalny.Występują zagrody z podwórzem gospodarczym, wokół którego zlokalizowane są budynki gospodarcze. Występuje sad i warzywniak, z przodu zaś typowy przedogródek
Budynki mieszkalne. Występuje zabudowa wielorodzinna i jednorodzinna. Budynki ze starą tkanką zbudowane są z czerwonej cegły na planie prostokąta, ze spadzistym dachem pokrytym dachówką ceramiczna.
Budynki gospodarcze. Budynki gospodarcze sąsiadują z zabudową mieszkalną, również są z czerwonej cegły, najczęściej są to: chlew, stodoła, obora, składziki.
Uwarunkowania rozwoju wsi (na podstawie wywiadu środowiskowego z mieszkańcami)
Wieś straciła swoją główną funkcję, jaką do tej pory było rolnictwo, większość mieszkańców dojeżdża do pracy do miasta, część to emeryci i renciści. Młodzi ludzie narzekają na brak miejsca do spotkań, zabaw, choć funkcjonuje Wiejski Dom Kultury. Tutaj odbywają się imprezy kulturalne, warsztaty, spotkania społeczności wiejskiej. Dzieci dowożone są do szkół. Malownicze położenie w pobliżu rzeki Łyny stwarza możliwość wykorzystania terenu na cele rekreacyjne, miejsca spotkań, zabaw. Problemem staje się natomiast złe zagospodarowanie wsi i brak rozwiązań w zakresie infrastruktury. Nie działa żaden punkt usługowy, brakuje sklepu. Słaby jest dojazd do większych ośrodków miejskich, w tym Olsztyna.