Co nam zostało z tamtych lat

Dnia 20 marca w Salonie Wystawowym Olsztynku odbyła się inauguracja wystawy „Co nam zostało z tamtych lat”. Wystawa ta to prezentacja dawnej i współczesnej sztuki ludowej Warmii i Mazur. Na wystawie możemy obejrzeć m.in. liczną kolekcję rzeźb ludowych pochodzących z warmińskich kapliczek, ludowe skrzynie posażne, stroje ludowe, czy kafle. Oprócz tego znaczna część wystawy została poświęcona współczesnym artystom nawiązującym do tradycji sztuki ludowej regionu. Wymienić tutaj należy m.in. Waldemara Majchra i jego malarstwo na szkle.

Wystawa ta była również okazją do pożegnania wieloletniego dyrektora Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku Tadeusza Kufla, który odchodzi na emeryturę oraz etnografa – Elżbiety Kaczmarek, która zrezygnowała z pracy w Muzeum.

Elżbieta Kaczmarek, komisarz wystawy:

Od 20. marca do końca roku w Salonie Wystawowym Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku jest czynna wystawa zatytułowana Co nam zostało z tamtych lat. ..  Sztuka ludowa Warmii i Mazur dawniej i dziś. Na wystawę złożyły się obiekty sztuki ludowej pochodzące z XIX i I połowy XX w. i współczesne, zgrupowane w następujących działach: rzeźba, plecionkarstwo, garncarstwo, kowalstwo, kaflarstwo, meblarstwo, malarstwo, tkactwo i strój ludowy oraz snycerka.

Warmia i Mazury  były i są terenem wieloetnicznym i , co za tym idzie, wielokulturowym, ponieważ poprzez wieki były miejscem, gdzie spotykały się wpływy trzech wielkich grup językowych – bałtyjskiej, słowiańskiej i germańskiej. Elementy kulturowe tych trzech grup stworzyły na Warmii i Mazurach swoistą, odrębną kulturę regionalną. Tym, co najbardziej wyróżnia sztukę ludową tego regionu są rzeźba, tkactwo i kaflarstwo. Dawna rzeźba ludowa  miała charakter sakralny i występowała jedynie na katolickiej Warmii. Kaflarstwo z kolei najpełniej rozwinęło się na Mazurach. Kafle mazurskie są uważane przez znawców sztuki ludowej za najpiękniejsze w Polsce. Tak jak inspiracji rzeźbiarzom ludowym dostarczały wizerunki świętych z kościołów, tak kaflarze mazurscy inspirowali się twórczością kaflarzy gdańskich i elbląskich pracujących na potrzeby pałaców i dworów. Główne ośrodki produkcji kafli mazurskich znajdowały się w Szczytnie, Pasymiu i Nidzicy. Ważną dziedziną twórczości ludowej było także tkactwo i, związany z nim, ubiór, a zwłaszcza warmińskie czepce odświętne. Tkaniny warmińskie i mazurskie należą do typu nadbałtyckich „radziuszek” o bardzo charakterystycznym wzornictwie. Motywy zdobnicze na tkaninach to różnorodne kombinacje pasów, krat, szachownic, a zwłaszcza specyficznej szachownicy zwanej „cebulką”. Na uwagę zasługują również warmińskie czepce zwane „twardymi myckami” o sztywnym denku pokrytym jedwabiem i wyszywanym złotą i srebrną nicią. Wykonywały je, na zamówienie zamożnych gospodyń, zakonnice Katarzynki z klasztoru w Braniewie. Wszystkie obiekty dawnej sztuki ludowej zgromadzone na wystawie pochodzą z okresu od końca XVIII w. do pierwszej ćwierci XX wieku.

W dziejach sztuki ludowej naszego regionu datą przełomową był rok 1945. Po zakończeniu wojny większość Warmiaków i Mazurów wyemigrowała, a na ich miejsce napłynęła ludność pochodząca z różnych regionów Polski, a zwłaszcza z kresów wschodnich. Ci nowi mieszkańcy Warmii i Mazur przynieśli ze sobą własną kulturę, której elementy, po latach,  utworzyły zupełnie nową jakość. Z tych tradycji wywodzi się współczesna sztuka ludowa naszego regionu, która najbujniej rozwijała się w  latach  60-tych i 70-tych XX w. Ulega ona jednak ogólnopolskim tendencjom unifikacji i urbanizacji kulturowej. Coraz słabiej widoczna jest w niej odrębność regionalna i nawiązania do tradycji ludowej. Daje się jednak zauważyć zjawisko innego typu. W XVIII, XIX i na początku XX w. sztuka ludowa poszukiwała wzorców i inspiracji w sztuce profesjonalnej, w ostatnich latach z kolei mamy do czynienia z procesem odwrotnym. Tradycyjna sztuka ludowa staje się źródłem natchnienia dla artystów profesjonalnych. Pomimo to, wypada stwierdzić, że sztuka ludowa o charakterze tradycyjnym  powoli odchodzi w przeszłość. Stąd nostalgiczny tytuł wystawy: Co nam zostało z tamtych lat….