Czcigodnemu Panu Bernardowi Wapowskiemu, kantorowi i kanonikowi katedralnemu w Krakowie, sekretarzowi Jego król. Mości Króla Polskiego.
Kiedyś mi niedawno temu, najlepszy Bernardzie, przesłał dziełko o ósmej sferze, wydane przez Jana Wernera z Norymbergi, o którym wspominasz, że jest zachwalane przez wielu, upraszała mię Wielebność Twoja, ażebym Ci także i moje o nim zdanie objawił. Co niezawodnie uczyniłbym tym chętniej, im przychylniej i korzystniej można by je zalecać. Tu jednak mógłbym pochwalić jedynie pracę i usiłowanie autora, mimo że Arystoteles ostrzega, iż badacze powinni być wdzięczni nie tylko tym, którzy utwory ich wychwalają, ale także i tym, którzy błędy wytykają, ponieważ w ten sposób przysługują się chcącym prawdę wyśledzić. Poza tym niewiele bywa użyteczna krytyka, lecz owszem bezowocna, ponieważ zarozumialcy wolą raczej przyganiać, aniżeli tworzyć, dlatego obawiam się, ażeby mi kto nie zarzucił, że kogo innego ganię, kiedy tymczasem sam nic lepszego nie daję. Toteż chciałbym ten przedmiot, tak jak jest, trosce innych pozostawić i Wielebność Twoją upraszać, ażeby zechciała poprzestać na ogólnej odpowiedzi.
Gdy jednak rozważam, że co innego jest szkalować i drażnić, a co innego poprawiać i błędy prostować, podobnie jak inna jest rzecz chwalić, a inna pochlebiać, nie widzę, dlaczego bym życzeniu Twojemu nie miał zadość uczynić, a przez to zdawał się ubliżać zamiłowaniu Twojemu i usilności w tych rzeczach, którym się gorliwie oddajesz. Ażeby zaś nie zdawało się, że nierozważnie występuję przeciwko autorowi, postaram się wykazać najoczywiściej, w których szczegółach teorii ruchu gwiazd stałych on pobłądził i na czym wywód jego utyka, gdyż to przyczyni się niemało do wyrozumienia istoty tego przedmiotu.
Nasamprzód popełnił błąd chronologiczny, ponieważ mniemał, że drugi rok panowania cesarza Antonina Pobożnego, w którym Klaudiusz Ptolemeusz uważane przez się gwiazdy stałe w katalog ujął, był 150. rokiem od narodzenia Chrystusa, podczas gdy rzeczywiście był on 139. rokiem. Ptolemeusz bowiem…
Co wreszcie sam o ruchu sfery gwiazd stałych sądzę? Ponieważ na to inne przeznaczam miejsce, uważam za rzecz zbyteczną i niewłaściwą dłużej się tu nad tym zatrzymywać, wystarczy bowiem, jeżeli życzenie Twoje zaspokoiłem wypowiadając, czego żądałeś, moje o dziełku tym zdanie. Życzę jak najlepszego zdrowia Waszej Wielebności.
Mikołaj Kopernik
Z Warmii, dnia 3 czerwca 1524 r.