Wejście Polski do Unii Europejskiej radykalnie zmieniło przepisy sanitarne dla producentów żywności. Jednocześnie Unia, zgodnie z hasłem „Europa regionów” promuje regionalne, charakterystyczne produkty świadczące o tożsamości i tradycjach regionu, takie jak np. oscypek, bryndza, „kindziuk” itd.
Co jednak zrobić z niezwykle restrykcyjnymi przepisami dotyczącymi przetwórstwa spożywczego? Wiadomo, że indywidualne gospodarstwo rolne nie jest w stanie zapewnić spełnienia norm i wymagań stawianych dużym zakładom produkcyjnym, poza tym stosowanie tradycyjnych receptur wyklucza stworzenie warunków produkcyjnych opartych na normach unijnych. Dlatego Unia oferuje możliwość ubiegania się o zalegalizowanie tych produktów spożywczych i ich receptur, które mają związek z lokalną tradycją wytwórstwa i stanowią wizytówkę regionu, bądź kraju. Jednocześnie nazwa takiego produktu staje się nazwą zastrzeżoną, którą nie można się dowolnie posługiwać. Ma to na celu uniknięcie podrabiania tradycyjnych wyrobów przez duże przetwórstwo spożywcze.
Na unijną Listę Produktów Tradycyjnych wpisywane są produkty, których jakość lub wyjątkowe cechy i właściwości wynikają ze stosowania tradycyjnych metod produkcji. Za tradycyjne uważa się metody wykorzystywane od co najmniej 25 lat. Utworzenie Listy Produktów Tradycyjnych ma na celu rozpowszechnianie informacji o produktach wytwarzanych tradycyjnymi, historycznie ugruntowanymi metodami. Wówczas odstępuje się od norm unijnych i zezwala na produkcję metodami stosowanymi od pokoleń. W Polsce określa to Ustawa z dnia 17.12.2004r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych (Dz. U. 2005 Nr 10, poz. 68), dostępna pod tym adresem. Ponadto reguluje ona także następujące kwestie:
- zasady i tryb oceny wniosków o rejestrację nazw pochodzenia, oznaczeń geograficznych i świadectw specyficznego charakteru;
- warunki tymczasowej ochrony nazw produktów rolnych i środków spożywczych na gruncie krajowym przed rejestracją na szczeblu UE;
- zasady oraz tryb kontroli produktów rolnych i środków spożywczych posiadających chronioną nazwę pochodzenia, chronione oznaczenie geograficzne albo świadectwo specyficznego charakteru;
- warunki prowadzenia listy produktów tradycyjnych;
- sankcje karne dla podrabiających produkty, których nazwy są chronione
Obecnie unijna lista produktów tradycyjnych obejmuje 630 pozycji. W Polsce, jak do tej pory zarejestrowano niewiele, bo zaledwie kilkanaście tradycyjnych produktów, w tym m.in. oscypek, bunc, żentycę, redykołkę, bryndzę. Ich niewielka ilość wynika z niezwykle skomplikowanej procedury zastrzegania produktów lokalnych.
W Unii obowiązuje kilka form zastrzegania produktów, oznaczonych znakami graficznymi:
– Chroniona nazwa pochodzenia (Protected Designation of Origin – PDO)
– Chronione oznaczenie geograficzne (Protected Geographical Indications – PGI)
– Świadectwo Szczególnego Charakteru – jest ono bardzo trudne do uzyskania; w tej chwili w Unii Europejskiej funkcjonuje zaledwie 16 produktów posiadających ten statut.
Instytucją odpowiedzialną za przyjmowanie wniosków do Unii o nadawanie szczególnych uprawnień produktom spożywczym jest Biuro Oznaczeń Geograficznych i Promocji w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Więcej informacji na temat możliwości produkcji tradycyjnych wyrobów spożywczych można uzyskać w Biurze Oznaczeń Geograficznych i Promocji Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi – tel. (022) 623-27-07, 623-22-08, 623-22-00, 623-10-52.
Materiały uzupełniające
Poniżej prezentujemy dwa przydatne dokumenty: