Wybór kilku dokumentów lokacyjnych dla warmińskich wsi pochodzący z dzieła Monumenta Historiae Warmiensis.
Przywileje udzielane krajowcom
PRZYWILEJE UDZIELANE KRAJOWCOM lub w ogóle OSADNIKOM POCHODZENIA NIE – NIEMIECKIEGO,
tworzą samo przez się niejako historyą krajowców. Ponieważ ważne te dokumenta, ogłoszone w Monum. Hist. Warmiensis, służyły nam za główną podstawę niektórych rozdziałów pracy naszej, podajemy je zebrane według porządku chronolicznego w jedne całość, lecz – dla oszczędzenia miejsca, w streszczeniu, z opuszczeniem takich, w któryehby co do narodowości obdarzonego, wątpliwość zajść mogła. Załączamy natomiast wyciągi z dokumentów innych, które dla swej treści na to zasługują.
MONUMENTA HISTORIAE WARMIENSIS. (WYBÓR)
Nr. 42.
Litera antiqua super Waytenyn (Wagten dziś).
Elbląg, 20 Maja 1261 r.
Prutheni subnotati: Szinntenen, pisz pogononie et Azowirth dostają przywilej na 40 włók (mansi) in Pogzania, od kanonika Herwicusz-Braunsberku, za wstawieniem się Harmuda, mistrza Prus (ad instantiam fr. Hartmodi magistri pruscie) nad obu brzegami rzeki Drwęcy, gdzie wpada do Passarii (Seria).
Warunki: Mają pro decima płacić zboże (mensuras) i pieniądze (denarios) i wosk, jako uznanie rządu tak samo, jak się płaci w ziemi chełmińskiej od pługów (aratrum) i radeł, (uncus); po drugie idą na wyprawę wojskową kiedy tego potrzeba wymaga, razem z mieszkańcami tych samych stron, jak dotychczas zwykli byli. Sądownictwo w sprawach mniejszych w tych dobrach bez uszczerbku do nich ma należeć, w większych sprawach zaś z wszelkiemi dochodami do biskupa. Z nadaniem tem porównaj przyw. No. 103, według którego roku 1297 otrzymał Gerko „za swoje włoki in Watenin” pola gecririten (Jägritten) 1/3 prati Poziegen i XI. wł. in campo Curwe et clopetiten (Curauer Mühle) razem 40 włók. Jego synowie scilicet Ropoto, Tilomahus, Petrus, Kristanus et Gerco oddają 22 m. pewnemu Fridericus na założenie wsi Curow; pieczętują swą pieczątką r. 1328. Cf. T. II. No. 398. W roku 1366 dostaje Johannes de Heide miles przywilej na 50 włók do założenia wsi gburskiej. W roku 1354 daje biskup Jan „Nicolao et Santirmen de Wicke-row fratr. 60 włók pod Jezioranami (Zeburkiem za pretensje, które sobie rościli do 30 włók in campo Waytimis na mocy przywileju Henryka I, chociaż te włóki się znajdują w posiadaniu kościoła. Zdaje się według tego, iż uprzywilejowani w roku 1261 pruteni nie długo tam siedzieli. Roku 1312 (No. 164) dostaje Johannes Matruto, filius Assorvirt camerarii quondam in Pogezania, razem z swym stryjem Byot nowy przywilej na dzisiejszą wieś Comainen pod Ornetą, ponieważ przez napad Litwinów przywileju swego był pozbawiony.
Nr. 59.
Przywilej na wieś dzisiejszą Perwilten, parafia Layss.
Braunsberg, 8 Kwietnia 1282 r.
Umieszczamy przywilej ten w całości dla tego, iż swą dokładnością służy za wzór późniejszych. Nos gotfridus plebanus de El bingo et Johannes in Brunsberg (scultetus vices gerentes domini nostri Henrici Episcopi warmiensis in terra ecclesie warmiensis constare presentibus volumus universis. Quod proborum virorum freti consilio et auctoritate de locatione terre nobis data per eundem dominum nostrum Wargino et Naperganno fratribus pruthenis in campo qui marim dicitur vulgariter de agris quondam cultis et de terra ubi adhuc in posterum fieri agri potuerunt, terram pro duobus aratris sufficientem jure culmensi in feodum duximus conferendum. Sie et ita ut de eisdem agris predicti fratres cum armato et equite uno, clipeum et toracem habente qui alio nomine brunnia nuncupatur teneantur domino nostro Episcopo et Warmiensi eclesie quandocunque opportunum fuerit, deservire et de unco solvere mensuram tritici, de aratro vero mensuram tritici et mensuram siliginis, et denarium coloniensem secundum, quod alibi solvi in terra prusie nomine decime est consuetum. Ac etiam libram cerę. Testes hujus sunt: Wernico de Russin hartmanus venator Sander de syryene Sustide de Bardin pundiico (pundoco) de Melzak et dargelo camerario. Ad majorem igitur…. Prata eciam ipsis competencia permittimus assignare.
W tłumaczeniu polskiem:
My gotfryd pleban z Elbląga i Jan (wójt) w Brunsberku: zastępcy Pana naszego Henryka biskupa warmińskiego w ziemi kościoła warmińskiego chcemy wszystkim dać wiadomość, iż ufając zacnych mężów radzie i powadze co do powierzonego nam przez tego biskupa osadzenia ziemi, postanowiliśmy Warginowi i Napergannowi braciom prusakom w lenność oddać w polu, które pospolicie Marim jest nazwane, z ról kiedyś uprawianych i z ziemi gdzie stać się na przyszłość role będą mogły, ziemią wystarczającą pod dwa pługi według prawa chełmińskiego. I to tak iż wspomnieni bracia są zobowiązani służyć z jednym zbrojnym jeżdzcem, mającym tarcz i zbroję, która inaczej brunnia się nazywa, panu biskupowi i kościołowi warmińskiemu kiedykolwiekbądż będzie na czasie i płacić od radła korzec pszenicy, od pługa zaś korzec pszenicy i korzec owsa i fennig (pieniądz) koloński odnośnie do tego, co gdzie indziej w ziemi pruskiej pod nazwą dziesięcin zwykle się płaci i prócz tego funt wosku. Świadkami są:
Łąki im także należne pozwolimy wskazać.
Nr. 60.
Przywilej dotyczący wsi dzisiejszej Peythunen, parafia Layss.
Braunsberg, 2. Lipca 1282 r.
Poytun i jego brat Sassin i Stygots syn Poytuna otrzymują „połowę pola Marim i pewne małe pole Speriti.” Prawo chełmińskie; do wypraw wojennych są zobowiązani z dwoma zbrojnymi i tyluż końmi. Podatki od pługa i radła zwyczajne, wosk – fennig koloński.
Co się tyczy sądownictwa nie ma wzmianki, również jak w Nr. 59.
Nr. 62.
Litera eorum de Tüngen.
Braunsberg, 27 Lipca 1282 r.
„Inspectis obsequiis, quae nobis et Ecclesie nostrae Warmiensi exhibere poteerunt,” udziela biskup Henryk Prusakom (pruthenis) Curthi Tarpi et Symon, 50 włók (mansi) w polach Bogateńskich (in campis Bogathenis) i Kerkus. Z tych bierze C. z bratem swym S. 30 i Tarpe 20, położone między Drwęcą, i Passarią z wszelkim użytkiem, sądownictwem i prawem, w lenno. Złoczyńca uciekający do tych dóbr ma być sądzony przed sądemj biskupim, jeżeli po za obrębem tych dóbr co złego uczynił. Nad swymi ludźmi i tymi co w granicach tych dóbr źle robią, mają właściciele sądownictwo, jeżeli winowajców schwycą. Kruszce i sól należą do biskupa. Służba wojskowa składa się: z trzech zbrojnych ludzi zwyczajem krajowym; wszyscy zaś ich ludzie, zamieszkujący w tych dobrach tak jeźdźcy (equites) jak piesi (pedites) mają być gotowi do obrony ziemi pruskiej, tak samo maja oni dopomagać przy zakładaniu warowni, które po za ich posiadłością ku stronie nieprzyjaciół mają być budowane. C. T. S. płacą zwyczajne podatki od pługa i radła (unco qui hoke dicitur) również wszyscy ich ludzie (homines eorum universi). Do tego wosk i pieniądze. Prawo polowania na każdego zwierza, lecz tylko z psami (i na bobry) quamlibet venandi feram sc. damus facultatem.) Rybołóstwo w Drwęcy, o ile ona przechodzi przez dobra. Obowiązek, co do pomagania przy zakładaniu warowni oznacza się ściślej, tak, że od Brunsberku do zatoki nie są zobowiązani dopomagać, tylko na przeciwnej stronie od Brunsberku Przytaczamy tu zaraz drugi przywilej następujący :
Nr. 77.
Braunsberg, 14 Sierpnia 1287 r.
Kurthye, chociaż z urodzenia Prusakiem, mimo to zawsze razem z chrześcianami walczył przeciw nieprzyjaciołom krzyża z wielkiem narażeniem się swoich i krwi własnej. Udzielono mu więc pola Kerkus i Lagamast vulgariter dictae z wszystkiemi przyległościami dawnemi. Prócz tego połowę pól Boga-theus i Spraude (Sprawde) która Tarpe jego krewny z nim na pół ma się podzielić. Granice: (Granie) Seria, prope forum pogusanie, Drywantze, gdzie był most Nasgitrin. Sam biskup Henryk był przy wymierzeniu granic i kazał je znakami (signis) oznaczyć, które się nazywają „granie” (grań). Otrzymał tę posiadłość Kurthye z wyliczeniem wszelkich praw i sposobów użytkowania (eciam cum dictorum camporum pertinentiis, in silvis Rubetis Pratis pascuis aquis agris cultis et incultis, cum omni utilitate in piscationibus venacionibus aucupationibus et quolibet usufructu, cum judiciis majoribus et minoribus, additis omnibus conditionibus utilibus et honestis, quas fratribus nostris et aliis theutonicis feudalibus contulimus, cum ipsum non nisi pro fideli christiano habeamus. Jure culmensi perpetuo contulimus possidendos. Służba wojskowa w dwa konie z ludźmi według zwyczaju krajowego; zwykłe podatki. Ułatwień co do pomagania przy budowli o tyle, że już nie od samego Brunsberku, lecz od wsi Salmia (Schalmey) versus hostes jest obowiązany.
Oba te nadania są wzorem dla przywilejów znaczniejszych lenników, krajowców. Żeby obdarzeni mieli być z rodu Bogateńskich, na których ojcowiźnie się osiedli nie jest prawdo-podobnem. Obowiązek co do budowania warowni, daje nam zarazem wskazówkę jak się panowanie chrześciańskie z północy powoli co raz dalej posuwa; idzie to bardzo wolnym krokiem, jeżeli się tylko przestrzeń od Salmii do zatoki uważa za bezpieczną!
Cf. I. Nr. 166; 1312 r. otrzymuje Tunge, filius Kurtye nowy przywilej z objaśnieniem pierwszego i ścieśnieniem granic dóbr. O ojcu się jego powiada, iż był una cum suis amicis a primevo tempore wierny, Christum non deserens. Ród Tungego (de Tungen kwitnie odtąd w Warmii do połowy XV. wieku, lecz wcześnie zniemczał.
Nr. 64.
Przywilej na wsie dziedziczne: Kierschienen i Palten, parafia Peterswalde pod Mehlzakiem.
4 Czerwca 1284 r,
Dano (quibusdam pruthenis) doybe, Smyge, Sange et Conrado dictis Kirsini sioła (campos) possede et Suriti w całości z prawem chełmińskiem, jak to Jan Fleming, brat biskupa i Brulandus swoje dobra posiadają. W opisaniu granic zachodzi miejsce (locus): Carwomcholmike vulgariter nominatum i kamień Taminis (Tanussis?), posiadłość Prusaka „pede” rzeczułka Mandangni, pole (campus) graude. Wszelkie prawa i użytki służą obdarzonym, prócz polowania na bobry, kruszcu i soli. Służba wojskowa w dwa konie z dwoma zbrojnymi. Zwyczajne podatki od pługa i radła, wosk, denar koloński.
Świadkowie: Johannes Flemingus, Rulandus (pewnie ów Brulandus) Sampalte i filius suus, Hartmanus venator, Henningus de posirie etc.
Nr. 65.
Przywilej Darathen cum Loheide necnon Sehroyte; dawniej Darethen, wieś szlachecka, dziś należy do Schoendamerau; Loheide jeszcze dziś bór nad brzegiem Passarii; w pobliżu jest posiadłość „Schreit”.
21 Czerwca 1284 r.
(Pruthenus) Schreite (Schroyte) otrzymuje dwa pola: Coyk i Scrope (Koyc et schrope) nad Pasariią na prawo chełmińskie tak, jak brat biskupa i Bruland swoje dobra posiadają. W granicach zachodzi vadum Algetos (algetus) ,,granica” Raistopelk (Raystoppelk, Raystopelk) „granica” Sardangodi (Sardangadi) granica Aucti, fluvius Waiscoy (Wascoy, waschoi) dzisiejsza Waszkonika, wpadająca pod Borchertsdorf do Passsrii. Wszelki sposób użytkowania, prócz polowania na bobry, kruszcu i soli. Służba z jednym koniem i zbrojnym według prawa i zwyczaju krajowego. Zwyczajne podatki od pługa, radła, l pieniądz koloński i 1. funt wosku. Tak samo ma sądy większe i mniejsze „Judicia quoque majora et minora in suis campis habebit, quemadmodum habere dinoscuntur alii nostri feudales, quibus jura Culmensia duximus conferenda. Świadek: Sampalto et filio suo (sc. testibus). (Schroyte figuruje bardzo często jako świadek).
Nr. 66.
Przywilej o dzisiejszej wsi Tromp.
1 Lipca 1284 r.
Prusak Trumpe (nominatus) i Nassencepis jego siostrzeniec otrzymują połowę sioła (pola) Baldingis i połowę łąki (prati) plissinges (nuncupati) per vulgäres (lud rolniczy) na prawo chełmińskie. Służba z jednego konia z jednym zbrojnym. Zwyczajne podatki. Między świadkami: Kristanus de Kalkstein; on otrzymuje z swym bratem Janem dopiero 20 Kwietnia 1285 r. swój przywilej na posiadłość in campo Kalkstein, nazwisko to nie jest więc niemieckie.
Nr. 67.
Przywilej „Glandim et fratrum suorum in campo Cabekayme;” dziś wieś Kapkeim pod Dobremmiastem.
13 Sierpnia 1284 r.
Biskup Henryk udziela: (Prutheno) Gaitdinis i braciom jego Poburs, Cantune, Cawald, Argaldinus i stryjowi tychże (patruo) Scanthito (nominato) jedne część (unam partem vel sortem Campi, que vulgariter Spal nuncupatur), która dawnej była własnością Stirnis, ojca Gaudinis i braci jego w polu (siole) Cabikaym. Służba wojskowa – zwyczajne podatki – jure hereditario perpetuo possidendam. Niewybitne to wyrażenie! zobaczymy, że wkrótce jus hereditarium perpetuum przechodzi na jus pruthenicum. Świadkowie: Johannes interpres, Sanderus camerarius noster, Nicolaus camerarius etc.
Nr. 70.
20 Kwietnia 1285 r.
Kirstan i Johannes (bez tytułu de K, jak go mają już w Nr. 66) otrzymują 60 mansi in campo Kalkstein jure culmensi. Zwykłe warunki, jak na większego lennika. W granicach zachodzi mons Wittergarbe.
Nr. 76.
Grundin alias Cleusiten dziś Klausiten, parafia Peterswalde pod Mehlzakiem.
9 Sierpnia 1287 r.
Kapituła, (pierwszy przywilej), zapisuje: Swinconi prutheno i jego synom: Nawekis, Naconlis, Caynne Samides pole vulgariter gründe zwane „cum suis pertinentiis prout jam Campus est et in campum redigi potest eo jure, quo Cirsini’et eorum consanguinei campos suos possident. Zwyczajne warunki: Świadkowie: Robe, sangro, Cumdris, ardauge prutheni dicti Kirsini (patrz Nr. 64; imiona się nie zgadzają: Robe-Doybe, Cumdris-Conrad, Sangro-Smyge. Świadkowie: Nicolaus camerarius Petrus tunc temporis etc.
Nr. 543. Przywilej wsi szlacheckiej Rossen pod Braunsbergiem.
Elbing, 10 Sierpnia 1288 r.
Szczególniejszy przywilej, co do praw i wolności posiada ród pruski, biorąc swój początek od Junctera. W roku 1288 stawił się do Wielkiego Mistrza Maynharda „de Queruarth”, syn Junktera (filius Juncteri nobis dilecti prutheni de Russen) i uzyskał odnowienia przywileju ojcu wystawionego, który był zgubił. Według tego uzyskał następujące warunki i prawa, które w Warmii są niezwykłe:
- Prawo odziedziczenia dóbr Russen i wszystkich przyległości.
- Wolność od podatków, sam zaś pobiera od swych poddanych dziesięciny (decimaciones et fructus decimarum), poddani mają mu służyć w robotach wiejskich (ad rusticalia servitia) jak to wymaga zwyczaj krajowy.
- Sądownictwo większe i mniejsze należy się jemu razem z ztąd płynącemi dochodami.
- Kruszce i sól w tych dobrach Zakon sobie rezerwuje.
- Do obrony krajowej z zwykłą bronią powinien się stawić, tak samo dopomagać w założeniu nowych i reperacyi starych warowni i zamków.
- Na uznanie zwierzchnictwa płaci jedne grzywnę wosku (1 Markphund) i jeden fenyg koloński lub 6 elblągskich.
Z tego rodu pochodzi szereg ludzi zajmujących często pierwsze dostojeństwa (urzędy) w biskupstwie. Piszą się de Russen (Ruthenus) (Rossen, Reussen). Zniemczeli szybko.
Nr. 84. (tom I.)
Przywilej o wsi dzisiejszej Stigehnen (Stigein) parafia Langwalde, gdzie Wałsza wpada do Passarii.
25 Stycznia 1290 r.
Biskup Henryk udziela: cuidam prutheno predrus i braciom jego posiadłość między Wałsza (inter aquas Walsscha gamur, gaumir) Passarią (Seriam) i rowem (lub granicą) (fossatum) pelite z wszelkim użytkim prócz polowania na bobra. – 4 lata wolności od podatkowania; potem mają służyć w lekkiej zbroi. Po wolnych latach płacą też zwykłe podatki. Dobra zaś wszystkie mają posiadać według tego samego prawa co tesim et Sampoltot, tustyn et Kurtyn. (Przywilejów tychże niema.)
Nr. 86a.
Przywilej wsi Nalaben
23 Czerwca 1290 r.
Kapituła nadaje pro bono et utilitate eclesie nostre „Cabilo” suisque veris heredibus posiadłość w polach (in campis) arobiten (Areboten) et Keysonis cum omni jure Culmensi – Zwykłe podatki. – Sadownictwo ma w rzeczach większych i mniejszych, lecz w obecności adwokata kapitularnego. Świadkowie : hermanus Scriptor advocatus tunc Capituli, Nycolaus Wyldenberg, buch interpres, Sänge et filius suus Ardange dubius dicti Kirsini (patrz Nr. 76) medis Swinke et alii. Chociaż tu nie masz przydomku „pruthenus” to Cabilo nim jest, jak to już świadkowie Prusacy dowodzą.
Nr. 88.
Litera illorum de Rogiten (dziś wieś szlachecka i gburska) Regitten pod Brunsberkiem.
4 Września 1291 r.
Otto de Russen kupuje campum Rogiten od Wernherus de Russen (vitricus suus). Zwyczajne warunki jak na większego lennika; między świadkami: Dominus Johannes Lemkynus, Gerko de Brezg, Johannes de Cowal, Gerko et Kristanus frater suus.
Nr. 125.
Przywilej wsi dzisiejszej Rawusen parafia Plastwich.
Pierwszy przykład założenia wsi chłopskiej, powierzonego krajowcom.
Frauenberg, II Kwietnia 1304 r.
Kapituła warmińska, starając się, jak powiada, jak najgorliwiej o dobro kościoła i myśląc bardziej o przyszłości jak teraźniejszości, postanowita obsadzić rolnikami bory i miejsca opuszczone (loca deserta) zkad obecnie żadnych nie ma dochodów. Dla tego oddaje w celu obsadzenia 20 mansi w polu Raus nad rzeką Ywanthi viris discretis: Tholaymes, Stephano Michaeli i stenem, Prusakom „ob illibatam constanciam, qua semper religiom katholice pre ceteris neophitis firmiter ad-heserunt a to wszystkim jako we współkę (in solidum) jure Theutunicali ac hereditario. Z tych mają dwie włóki wolne od ciężarów. Od pozostałych 18 włók płacą po 13 latach wolności 1/2 grzywny czynszu (nomine census). Oddano im sądownictwo mniejsze i 1/3 dochodów z sadownictwa większego według prawa chełmińskiego (Judicium quoque jure Culmensi videlibet donarium juramenti etc). Również pozwolono wspomnianym Prusakom mieć młyn i karczmę i zabezpieczono im razem „cum heredibus suis rusticis” wszelki użytek co do pszczół i użytków na zawsze w równy sposób, jak to zabezpieczono sołtysom i chłopom (rusticis) po wsiach sąsiednich niemieckich. Testes quoque hujus nostre donacionis ac locationis emphitiotice są. …
Nr. 193.
1319 r.
Tymon de Bebernik „vir providus et honestus” otrzymał 26 włók in campo Tewit (dziś wieś Bevernig pod Licbarkiem (Heilsbergiem) versus villam Kipin. Prawo chełmińskie – mniejsze sadownictwo i 1/3 większego; 2 włóki wolne, racione locationis; 4 włóki wolne za ustępstwo, które Bebernik zrobił, ustępując biskupowi w Braunsberku posiadłość swą. Te 6 włók są wolne ,,a censu et servicio.” Tymon i jego ludzie są obowiązani do budowli warowni pomagać (sicut alii nostri tenentur homines.) Plebanowi w Licbarku (Heilsberguj płaci zboże od pługa (de quolibet aratro, quod in bis inventum fuerit.) W przeciągu 8 lat powiększa się (po 3 wolnych latach) czynsz powoli, aż do pół grzywny od włóki. Rybołóstwo w jeziorze Redos dozwolone.
Nr. 283.
Przywilej dzisiejszej wsi Santoppen.
Adwokat Henryk de Luther udziela „discreto viro Santop 60 włók (in quibus nullum fructum vel utilitatem habuit prius ecclesia) in terra Bardie – ad locationem faciendam jure culmensi – 9 lat zupełnej wolności od podatkowania – Potom ma Santop tylko 6 włók wolnych; od reszty płaci po 3 fertones – 4 włóki wolne na kościół – karczma na lat 4 wolna, potom 1/2 grzywny czynszu – zwyczajne sądownictwo.
Nr. 287.
Pod komorą Reszelską.
14 Grudnia 1337 r.
Adwokat Henryk de Luter zaświadcza, iż odebrał „honestis viris Tungen et Maches filio suo, agros eorum cultos, ubi prius residebant, non propter aliquam nequiciam, sed propter utilitatem Ecclesie! ,,quia forte ibidem villa Theutunicalis con-struitur in futuro” i że im się za to 4 uncos in campo Sandilo na prawo dziedziczne udziela, tak aby ich nikt ztąd nie mógł wypędzić. Służba cum duobus spadonibus nieograniczona. Od każdego ,,unco” mają płacić korzec pszenicy i owsa (więc tyle co od pługa „et de unoquoque unco unum talentum cere, quod dicitur markfund domino Episcopo et sex denarios culmenses in signum dominu et libertatis (omni occasione poster-gata) – 30 grzywien pogłównego. Charakterystyczne jest: Postremo petimus propter deum, quod dominus Episcopus, qui tunc pro lempore imposterum fuerit, predictos viros Tungen et Maches yel eorum heredes de antedicto campo Sandilo non depellat, nisi satis ipsis faciat cum aliis bonis in quibus sufficere possint. Świadkowie: Willun camerarius.
Nr. 290.
Przywilej wsi dzisiejszej Commienen parafia Reszelska (Gamyn).
2 Lutego 1338 r.
Kapituła i adwokat Luter zapisują „discreto viro Camynis jure culmensi 50 włók i 5 wolnych włók jure locacionis; 3 na służbę cum uno spadone et viro armato, 10 lat wolnych od podatków. Potem zwyczajne podatki, wosk, pieniądze i zboże od tych 8 włók; od drugich zaś płaci się zwykły czynsz t. j. 1/2 grzywny i 1 korzec pszenicy i 1 owsa i 2 kuraki od włóki „nomine census” – mniejsze sądownictwo i 1/3 większego. Świadkowie: Prexbute Sangele et Santop. Wyraźne to złączenie prawa pruskiego z prawem chełmińskiem.
Nr. 288.
Przywilej o dzisiejszej wsi Napratten parafia Roggenhausen (Rogoźno).
Licbark, 1337 r.
Honestis viris Napratien, Glande cum fratribus suis et Mokil fratribus et filiis suis udziela sie 50 włók in campo Waldio (także i Waldow), jure hereditario; 5 włók wolnych należą do sołtystwa, w których założyciele jure hereditario partycypują – Taberna. – Czynsz zwyczajny t. j. 1/2 grzywny tak samo sądownictwo mniejsze i 1/3 większego – Zboże zwykłe od włóki odstawi się do plebana w Roghusen (Rogoźnie), gdzie do kościoła należeć mają. „Ex gracia speciali” mają Sołtysowie 16 grzywien pogłównego; Si (quis) vero predictorum virorum, tam scultetorum, quam rusticorum, furtum vel homicidium, sive in alio excesserit vel committit potest redimere collum, prout est in gratia Advocati, – 12 lat wolności od podatków.
Testes: Pomyre camerarius noster.
Nr. 297.
Litera ville Ryn alias Scheiden dziś Schellen parafia Glockstein.
15 Czerwca 1339 r.
Kapituła powierza ,,honesto viro Scheiden prutheno” 62 włók ad locationem ville (circa rivum Renus) quae Ryn debet nuncupari jure hereditario (lecz także na córki). On ma 10 włók – 1 włókę wolną, jako sołtys, 2 włóki na służbę konną i zwykle warunki – 12 lat wolności; potom płacą incolae od włóki 1/2 grzywny i 2 korce pszenicy i 2 kurczęta. Scheiden ma 1/3 część dochodów z wszystkich spraw sądowych, a jak złapi złoczyńcę ma także 1/3 Prawo rybołóstwa tak w rzece Ryn (Reno) jak „in solitudine” mają wszyscy mieszkańcy „more pruthenorum” (cum parvis instrumentis). – Po działach między biskupem a kapitułą dostała się ta wieś (in terra Barthen) do posiadłości biskupa; Jan II. potwierdza ówczesnemu sołtysowi Nicolaus Smith ten przywilej r. 1361, Cf. II. Nr. 313. Wieś ta była przedtćm wspólną posiadłością biskupa i kapituły – 1359 i 1380 r. przywilej na karczmę. Że to nie -niemiecka jest widocznem. Osadnicy nie należą tak samo do drobnej szlachty krajowej; jest to wieś gburska, zamieszkiwana ludnością służebną, krajową, dziś, a może i wtedy już polską.
Nr. 298.
Udziela się „Nicolao de Wartislavia nostro fideli servitori” 6 mansi jure culmensi „qui Cossow debent nuncupari,” dziś ,,der Stäss” pod Medien pod, Licbarkiem; sześć lat wolne, potćm ptaci i ferton od włóki, et plebano anonam missalem, videlicet i modłcum tritici et i siliginis; posiadłość ta jest wolną, od wszelkiego robotu: wolny wręb drzewa w przyległej dąbrowie, quantum volunt – mają Nicolaus i ci co tam mieszkają – bydło mogą paść na puszczy pro pascuis; rybołóstwo in lacu Synserno. Świadkowie: Joh. lubow, Joh. Schrieber civis in Heilsberg, ywanus below, Micol camerarius Peytune Interpres etc. r. 1340 potwierdzienie.